Top 20 Nghị luận về tác phẩm Bài ca ngất ngưởng (siêu hay)

Tổng hợp trên 20 bài văn nghị luận về một tác phẩm nghệ thuật: Bài ca ngất ngưởng hay nhất giúp học sinh có thêm tài liệu tham khảo để viết văn hay hơn.

Top 20 Nghị luận về tác phẩm Bài ca ngất ngưởng (siêu hay)

Văn bản nghị luận về tác phẩm Bài ca ngất ngưởng - mẫu 1

Nguyễn Công Trứ không chỉ là một vị quan mà còn là một nhà thơ, nhà văn lớn của văn học Việt Nam nói chung và văn học trung đại nói riêng. Nguyễn Công Trứ sáng tác rất nhiều, đặc biệt là thơ văn chữ Nôm và thông qua những sáng tác ấy hiện lên rõ nét phong cách độc đáo của ông. Và có thể nói, bài thơ “Bài ca ngất ngưởng” – tác phẩm được xem như bản tổng kết về cuộc đời của Nguyễn Công Trứ là một trong số những sáng tác tiêu biểu nhất của ông.

Đọc bài thơ “Bài ca ngất ngưởng” của Nguyễn Công Trứ người đọc sẽ dễ dàng nhận thấy “ngất ngưởng” chính là cảm hứng xuyên suốt toàn bộ bài thơ, nó xuất hiện bốn lần trong tác phẩm. Vậy từ “ngất ngưởng” trong bài thơ nên được hiểu như thế nào? Như chúng ta đã biết, “ngất ngưởng” là một từ láy dùng để chỉ độ cao – cao hơn người khác, vật khác và luôn ở trong trạng thái nghiêng ngả, chực đổ, nó không hoàn toàn vững nhưng cũng không thể nào đổ được.

Tuy nhiên, trong tác phẩm, “ngất ngưởng” không phải được dùng với nghĩa ấy mà nó được sử dụng ở một tầng nghĩa khác, đó chính là lối sống, thái độ sống của tác giả. Và với cách hiểu đó, chúng ta sẽ thấy bài thơ có nhiều điều thú vị, hấp dẫn.

Trước hết, trong sáu câu thơ đầu của bài thơ, tác giả đã thể hiện rõ nét sự ngất ngưởng khi ở chốn làm quan. Đầu tiên, sự ngất ngưởng ở chốn làm quan được thể hiện ở sự khẳng định vai trò, vị trí của chính mình trong trời đất:

Vũ trụ nội mạc phi phận sự
Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng

Với hai câu thơ nhưng tác giả đã cho thấy thái độ về vị trí của mình. Với ông, mọi việc trong vũ trụ, trời đất đều là việc của mình, đồng thời, ông coi việc nhập thế chính là cách để ông bộc lộ tài ba, trí tuệ của mình. Và để rồi, từ sự khẳng định ấy, ông đã phô diễn, đã khoe tài năng, danh vị của mình:

Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng
Lúc bình Tây cờ đại tướng
Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên.

Trong bốn câu thơ, tác giả đã sử dụng hàng loạt từ Hán Việt – Thủ khoa, Tham tán, Tổng đốc Đông,… cùng bút pháp liệt kê và điệp ngữ, từ đó cho người đọc thấy rõ tài năng và danh vị của mình. Có thể thấy, Nguyễn Công Trứ là người văn võ song toàn, đồng thời giữ nhiều chức vị quan trọng trong cuộc đời làm quan của mình. Như vậy, trong sáu câu thơ đầu nào thơ, tác giả đã nói về tài năng, khoa danh vị của mình với một thái độ đầy trang trọng, nhấn mạnh và đầy tự hào.

Không chỉ ngất ngưởng ở chốn làm quan, Nguyễn Công Trứ còn ngất ngưởng cả trong lối sống sau khi đã cáo quan về hưu, điều đó được thể hiện chân thực và rõ nét trong mười ba câu còn lại của bài thơ. Trước hết, lối sống ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ khi cáo quan về hưu được thể hiện ở lối sống khác người, khác đời, trái khoáy.

Đô môn giải tổ chi niên
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng

Hai câu thơ đã gợi lên trước mắt chúng ta dáng ngồi ngất nghểu của tác giả trên lưng con bò vàng được trang sức bằng đạc ngựa – một dáng vẻ khác người, như muốn khiêu khích, trêu ngươi. Và để rồi, khi thả hồn mình vào mây trắng, núi cao, dáng vẻ ngất ngưởng của tác giả vẫn không thay đổi:

Kìa núi nọ phau phau mây trắng
Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi
Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi gì
Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng

Có lẽ trong văn học, chưa bao giờ chúng ta thấy một người nào đi vãn cảnh chùa giống như Nguyễn Công Trứ. Đi vãn cảnh chùa – nơi chốn thanh cao, tao nhã vậy mà lại mang theo một cô gái hầu. Cái dáng vẻ, cái lối sống ấy của ông khiến Bụt cũng phải chào thua, cũng phải bật cười.

Đồng thời, trong lối sống của mình, Nguyễn Công Trứ không chú ý nhiều đến chuyện được, mất, khen chê bởi với ông, chuyện được, mất chẳng biết cái nào hơn cái nào.

Được mất dương dương người thái thượng
Khen chê phơi phới ngọn đông phong.

Thêm vào đó, ở Nguyễn Công Trứ ta còn thấy hiện lên lối sống tự do, thỏa chí, muốn gì làm này, không vướng tục.

Khi tửu, khi ca, khi cắc, khi tùng
Không Phật, không Tiên, không vướng tục

Như vậy, có thể thấy, thái độ, phong cách sống của Nguyễn Công Trứ khi về hưu có những biểu hiện rất riêng. Tuy nhiên, ở ông ta vẫn thấy nhiều điểm nhất quán với cuộc sống trước đó, ông vẫn luôn là một bề tôi trung thành. Và để rồi, ông đã có một lời tự tổng kết về cuộc đời đầy minh bạch và đượm vẻ hài lòng ở trong những câu thơ khép lại bài thơ.

Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung
Trong triều ai ngất ngưởng như ông!

Tóm lại, bài thơ “Bài ca ngất ngưởng” của Nguyễn Công Trứ với âm điệu khẳng định, lối nói đậm tính khẩu ngữ đã thêm một lần nữa cho chúng ta thấy vẻ đẹp nhân cách con người tác giả – một con người tài năng, lí tưởng sống hài hòa giữa cái vì đời và vì mình.

Dàn ý Văn bản nghị luận về tác phẩm Bài ca ngất ngưởng

I. Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Nguyễn Công Trứ: một nhà thơ tài hoa, có phong cách sống và sáng tác độc đáo.

- Giới thiệu bài thơ “Bài ca ngất ngưởng”: một tác phẩm thể hiện cá tính, quan điểm sống tự do, khác biệt của Nguyễn Công Trứ.

- Khái quát về tinh thần “ngất ngưởng” – một thái độ sống đặc biệt, vượt lên những quy tắc thông thường của Nho giáo.

II. Thân bài:

1. Giải thích tinh thần “ngất ngưởng”

- “Ngất ngưởng” nghĩa là ở vị trí cao, chênh vênh, không vững, có thể nghiêng ngả nhưng vẫn thăng bằng.

- Trong bài thơ, “ngất ngưởng” chỉ thái độ sống tự tin, vượt trên khuôn khổ, không ràng buộc bởi lễ giáo phong kiến.

2. Biểu hiện của tinh thần “ngất ngưởng” trong sự nghiệp công danh

- Quan điểm nhập thế đầy tự tin: “Vũ trụ nội mạc phi phận sự” – coi mọi việc trong trời đất đều thuộc trách nhiệm của mình.

- Tự hào về tài năng, sự nghiệp: giỏi văn võ, từng đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng.

Xem việc làm quan như “đeo gông vào cổ” nhưng vẫn nỗ lực cống hiến hết mình.

3. Biểu hiện của tinh thần “ngất ngưởng” trong lối sống

- Khi về hưu, tác giả vẫn sống tự do, không gò bó theo khuôn mẫu Nho giáo.

- Cưỡi bò đeo đạc ngựa, đi chùa có gót tiên theo sau – thể hiện sự phóng khoáng, không ràng buộc.

- Sống không quan tâm đến được – mất, danh lợi, chỉ cần sống đúng với bản thân.

4. Tuyên ngôn về sự “ngất ngưởng”

- Nguyễn Công Trứ khẳng định mình là người duy nhất có lối sống như vậy: “Trong triều ai ngất ngưởng như ông?”.

- Dù khác biệt nhưng vẫn giữ vững đạo trung quân, không hề trái đạo lý.

5. Nghệ thuật thể hiện tinh thần “ngất ngưởng”

- Thể hát nói phóng khoáng, tự do.

- Giọng điệu hài hước, trào phúng, mang màu sắc tự thuật.

- Sử dụng điển tích, điển cố để khẳng định bản thân.

III. Kết bài:

- Khẳng định tinh thần “ngất ngưởng” là một tư tưởng tiến bộ, thể hiện phong cách sống độc đáo của Nguyễn Công Trứ.

- Bài thơ thể hiện cá tính mạnh mẽ của tác giả, đồng thời phản ánh tinh thần tự do của con người trong xã hội phong kiến.

- Bài học cho thế hệ trẻ: Sống tự tin, dám thể hiện bản thân nhưng vẫn giữ vững đạo lý.

Văn bản nghị luận về tác phẩm Bài ca ngất ngưởng - mẫu 2

Nếu như thể “ngâm khúc thể hiện một con người cô đơn, đau xót đi tìm những giá trị của mình bị mất mát” thì hát nói “một thể thông dụng trong ca trù thể hiện một con người tài tử thoát vòng cương tỏa, thoát sáo, thoát tục lụy, danh lợi, nắm lấy phút vui hiện tại”.

Nhắc đến thể hát nói không thể không nhắc đến tác phẩm “Bài ca ngất ngưởng” của Nguyễn Công Trứ bài thơ đem đến cho hát nói một nội dung phù hợp với chức năng và thể loại của nó. Bài thơ thể hiện cái tôi ngông của tác giả, một phong cách sống khác đời vượt ra ngoài lễ giáo phong kiến trên cơ sở ý thức về tài năng và giá trị của bản thân.

Nguyễn Công Trứ là một nhà Nho nghèo đã từng thi đỗ Giải nguyên và được bổ làm quan xong con đường công danh ấy không được bằng phẳng, thăng trầm. Sáng tác của ông hầu hết là bằng chữ Nôm, thể loại ưa thích nhất của ông là hát nói bởi ông đã có điều kiện tham gia ca trù vốn khá phát triển ở làng Cổ Đạm gần làng ông. Đề tài và nội dung trong các bài thơ hát nói của ông rất đa dạng như: tình yêu, đồng tiền, chí làm trai, sự ăn chơi hưởng lạc….

“Bài ca ngất ngưởng” thuộc đề tài sự ăn chơi hưởng lạc, bài thơ được sáng tác 1848 là năm nhà thơ cáo quan về hưu, sống cuộc đời tự do, thoải mái. Điều đó được thể hiện rõ nét qua từ “ngất ngưởng”. Theo Nguyễn Đình Chú đó là “nhằm để diễn tả một tư thế, một thái độ, một tinh thần, một con người vươn lên trên thế tục, sống giữa mọi người mà dường như không nhìn thấy ai, đi giữa cuộc đời mà dường như chỉ biết có mình, một con người khác đời và bất chấp mọi người”.

Sáu câu thơ đầu là lời tự thuật về cuộc đời thi thố tài năng ở chốn quan trường của tác giả với những sự kiện tiêu biểu. Mở đầu bài thơ là một câu thơ chữ Hán thể hiện quan niệm, triết lí sống mà nhà thơ đã theo đuổi. Do cảm hứng phóng túng, làm chơi, buông thả nên hát nói được cấu tạo một cách đặc biệt. Nó pha trộn lời Hán với lời Việt. Hầu hết các bài đều có một câu chữ Hán là một câu dẫn ngữ nói một tư tưởng nào đó được sẵn đặt ở đầu câu.

“Vũ trụ nội mạc phi phận sự” nghĩa là mọi việc trong khoảng trời đất đều là phận sự của ta. Cho thấy sự làm chủ của con người trong vũ trụ, con người với tinh thần nhập thế, trách nhiệm gánh vác việc đời. Ý thơ này đã được ông thể hiện nhiều lần trong những bài thơ khác nhau như: “Vũ trụ chức phận nội” việc trong vũ trụ là phận sự của ta hay “Vũ trụ giai ngô phận sự” mọi việc trong vũ trụ đều thuộc phận sự của ta.

Ông luôn xác định cho mình một lối sống tích cực, sống với đời và đóng góp cho đời. Ông đã chịu ảnh hưởng chí làm trai của Nho giáo và kế thừa tinh thần bậc tiền nhân như Phạm Ngũ Lão, Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm rồi Phan Bội Châu như “Sinh vi nam tử yếu hi kì/ Há để càn khôn tự chuyển di”…

Tiếp theo nhà thơ tự nói về mình điều hiếm thấy trong thơ văn trung đại. Bởi con người trong giai đoạn ấy cái tôi cá nhân bị lu mờ, ít thấy tác giả xuất hiện trực tiếp do người trung đại không coi mình là trung tâm mà chỉ là một bộ phận trong chỉnh thể lớn. Nhưng ở đây tác giả đã tự tin thể hiện cá tính, con người riêng của mình.

“Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng
Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên”.

Hi Văn là biệt hiệu của Nguyễn Công Trứ. “Tài bộ” là tài hoa. Ông tự khẳng định mình là một người “tài năng lỗi lạc xuất chúng” đã “vào lồng” tức ông coi việc làm quan trong triều bị giam hãm trong lồng gò bó, mất tự do. Nhà thơ hẳn phải là con người phóng khoáng, có chí tung hoành, không hám danh hám lợi nên mới tự tin bộc lộ bản thân.

Ông liệt kê các học vị, các chức quan lớn mà mình đã nắm giữ. Với câu văn dài ngắn khác nhau, nhịp thơ linh hoạt cùng với cách sử dụng điệp từ “khi” và hệ thống từ Hán Việt đã thể hiện một cảm hứng tự hào, tự tin khẳng định cái tôi cá nhân của một con người tài năng.

Phần còn lại là sự giãi bày cách sống ngất ngưởng khác thường của thi sĩ. Lại một câu thơ chữ Hán xuất hiện “Đô môn giải tổ chi niên” đánh dấu sự kiện chuyển biến trong cuộc đời nhà thơ với ý nghĩa cả câu: năm ở kinh đô cởi trả ấn để về hưu, sống một lối sống như mình mong muốn:

“Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng
Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng”.

Chỉ với bốn câu thơ mà đến hai lần từ “ngất ngưởng” xuất hiện phải chăng nhà thơ quá yêu thích lối sống ấy. Trong các câu thơ trên có sử dụng nghệ thuật đối ý tương phản. Đạc ngựa mà lại đeo cho bò vàng, tay kiếm cung mà nên dạng từ bi nhắc đến đao kiếm là con người ta nghĩ ngay đến binh đao, chém giết làm sao có thể từ bi, đi vãng cảnh chùa để thoát tục mà “Gót tiên đủng đỉnh một đôi dì”… chính sự đối lập gay gắt trong nhân cách của nhà thơ tạo nên sự khác biệt của ông.

Nguyễn Công Trứ là người có công lớn với triều đình, với nhân dân từng giúp dân trị thủy, khai hoang và lập nhiều chiến công trong việc dẹp loạn các cuộc nổi dậy chống triều đình. Ý thức được tài năng của mình ông lựa chọn cho mình một phương thức sống, một cách sống khác người. Trước tiên ông nguyện một lòng phò vua giúp nước, cống hiến tài năng trí tuệ của mình “đem tất cả sở tồn làm sở dụng” (đem tất cả chí bình sinh của mình ra cống hiến cho đời) với trí nam nhi của mình:

“Chí làm trai Nam, Bắc, Đông, Tây
Cho phỉ sức vẫy vùng trong bốn bể”

Sau khi đã hoàn thành trách trách nhiệm trên vai người trí sĩ yêu nước thương nòi, ông cho phép mình được hưởng thú tiêu dao, hành lạc với quan niệm “Cuộc đời hành lạc chơi đâu là lãi đấy”. Chính bởi vậy ông chẳng bận tâm đến chuyện được mất, khen chê ở trên đời, ông bỏ ngoài tai tất cả để toàn tâm tận hưởng thú vui của riêng mình:

“Được mất dương dương người thái thượng
Khen chê phơi phới ngọn đông phong”

Hai câu thơ tiếp theo với cách ngắt nhịp 2/2/2/2, 2/2/3 linh hoạt, dồn dập liệt kê các thú vui của tác giả, tạo cho câu thơ phong phú về âm điệu, nhạc điệu:

“Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng
Không phật, không tiên, không vướng tục”

Điệp từ “khi” và ba từ “không” liên tiếp lặp lại cho thấy một tâm hồn tự do, phóng khoáng không vướng bận thế tục, không vướng việc đời, một phong thái ung dung, tự tại. Nguyễn Công Trứ đang tiêu dao tận hưởng những ngày tháng của một kẻ sĩ tài hoa, tài tử: “Ngoài vòng cương tỏa chân cao thấp/ Trong thú yên hà mặt tỉnh say”

Cuối cùng nhà thơ đúc kết lại toàn bộ cuộc đời mình bằng ba câu thơ với sự khẳng định chắc nịch tài năng và phẩm chất của bản thân:

“Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú
Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung
Trong triều ai ngất ngưởng như ông”

Nhà thơ đã tự xếp mình ngang hàng với các vị danh tướng lỗi lạc của đời Hán, đời Tống bên Trung Hoa. Trái, Nhạc, Hàn, Phú là Trái Tuân, Hàn Phi, Hàn Kì, Phú Bật. Ông tự định vị, tự ý thức được tài đức của mình. Ông rong chơi cho thỏa chí của mình nhưng vẫn vẹn đạo vua tôi.

Thật đúng như nhận xét của Trần Đình Sử về Nguyễn Công Trứ “Nhập thế tục mà không vướng tục, rong chơi mà vẫn trọn nghĩa vua tôi”. Kết thúc bài hát tác giả tự xưng bằng một tiếng “ông” hào hùng. Cái tôi cá nhân được phô diễn cực độ, tự tin khẳng định trong triều chẳng có ai được như ông.

“Bài ca ngất ngưởng” với bút pháp nghệ thuật đặc sắc sử dụng các điệp từ, câu cảm thán làm cho ngữ điệu nói bộc lộ rõ, nó làm cho tính chủ thể của lời văn nhất quán và xuất hiện giọng điệu khẳng khái ngang tàn, ngạo thách thức. Sử dụng tiếng thô, tiếng lóng trong sinh hoạt hàng ngày tạo ra giọng nói sống động pha tạp vừa thanh vừa tục. Trong một bài thơ tính cả nhan đề có đến năm lần nhà thơ dùng từ “ngất ngưởng” thể hiện cá tính ngông của ông.

Bài thơ đã khắc họa chân dung của cụ Nguyễn Công Trứ một con người tài ba, lỗi lạc vừa làm trọn phận bề tôi, vừa thỏa chí của bản thân mình. Bài thơ đã góp phần làm cho thể thơ hát nói được thể hiện đúng với cấu trúc, chức năng của mình.

Văn bản nghị luận về tác phẩm Bài ca ngất ngưởng - mẫu 3

Nguyễn Công Trứ (1778-1858) biệt hiệu là Hi Văn, một danh tướng triều Nguyễn, văn võ toàn tài. Về sự nghiệp văn chương, ông để lại khoảng 150 bài thơ, câu đối, bài “Hàn nho phong vị phú” là một kiệt tác. Với những bài thơ hát nói, Nguyễn Công Trứ có giọng điệu mạnh mẽ, hào hùng: “Chí nam nhi”, “Chí khí anh hùng”, “Nợ tang bồng”… trong đó, độc đáo nhất là “Bài ca ngất ngưởng”.

Vẻ đẹp của “Bài ca ngất ngưởng” thật đặc sắc và rất thú vị. Đó là vẻ đẹp của một nhà nho giàu cá tính, dám đem tài năng thi thố với đời, dám hành động cho thoả chí nam nhi, đồng thời cũng dám hành lạc biểu lộ bản ngã của một khách tài tử. Vẻ đẹp của “Bài ca ngất ngưởng” còn là chất thơ, chất nhạc in đậm dấu ấn của một tao nhân mặc khách, một tài tử mang cốt cách anh hùng. Thơ trung đại vốn phi ngã, nhưng “Bài ca ngất ngưởng” đã thể hiện cái tôi một cách đàng hoàng với tất cả niềm tự hào hiếm thấy.

Một cách xưng danh thật hào hùng. Trong xã hội phong kiến đã mấy ai dám nói như Nguyễn Công Trứ?

“Vũ trụ nội mạc phi phận sự,
Ông Hi Vân tài bộ đã vào lồng.”

Kẻ nam nhi dám đem “tài bộ” ra thi thố với thiên hạ, làm tròn trách nhiệm với đời. Phải ngất ngưởng, phải sống khác người, vì đã có công danh, về cử nghiệp đã đỗ thủ khoa. Về binh nghiệp đã làm Tham tán, về hoạn lộ đã làm Tổng đốc Đông. Có tài thao lược mới có thể ngất ngưởng, mới dám sống ngất ngưởng:

“Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng”.

Có thể hiểu ngất ngưởng vì hơn đời, hơn người, do có “tài bộ”. Con đường công danh như được trải dài và mở rộng. Ông Hi Văn đang sống lại những tháng ngày oanh liệt:

“Lúc bình Tây cờ đại tướng,
Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên”.

Chữ “khi” được điệp lại bốn lần, đan xen với chữ “lúc”, đã nêu bật tính thời gian và con đường công danh của một kẻ sĩ anh hùng được mở ra với bao tự hào, kiêu hãnh. Giọng thơ mạnh mẽ hào hùng thể hiện cốt cách của một đấng nam nhi tài ba lỗi lạc. Con người ấy đã sống đẹp hơn bao giờ hết:

“Đã mang tiếng ở trong trời đất,
Phải có danh gì với núi sông”.
(Nợ tang bồng)

Bức chân dung tự hoạ của ông Hi Văn là một trong những vẻ đẹp của “Bài ca ngất ngưởng” mà ta cảm nhận được. Giữa triều đình, ông Hi Văn đã sống hết mình, đem tài bộ ra thi thố với thiên hạ “đã nên tay ngất ngưởng”. Lúc trả áo mũ về trí sĩ, ông Hi Văn lại chơi hết mình: “Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng”. Chiếc mo cau đeo sau đuôi con bò cái như để che miệng thế gian, như để giễu đời.

Thật ung dung và thảnh thơi giữa chốn lâm tuyền. Như có một sự hoá thân kì lạ:

“Kìa núi nọ phau phau mây trắng,
Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi.
Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì,
Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng”.

Nhìn thấy “dạng từ bi” đó của ông Hi Văn, làm sao Bụt chẳng “nực cười” được? Mọi chuyện được mất, khen chê bỏ hết ngoài tai, “ông ngất ngưởng” chính là một khách tài tử, rất thanh cao. Các điệp ngữ (khi, không) làm cho nhịp thơ, điệu thơ, giọng thơ như nhún nhảy. Cũng là một nét đẹp của ông Hi Văn, cũng là một nét đẹp của “Bài ca ngất ngưởng”:

“Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng,
Không Phật, không Tiên, không vướng tục”.

Bức chân dung tự hoạ của “ông ngất ngưởng” đã hoàn chỉnh, vừa bề thế, vừa trang trọng. Sự thuỷ chung về “nghĩa vua tôi” là cái thần của bức chân dung tự hoạ ấy. Sao không tự hào được?

“Chẳng Trái, Nhạc cũng phường Hàn, Phú,
Nghĩa vua tôi cho vẹn dạo sơ chung,
Trong triều ai ngất ngưởng như ông!”.

Vẻ đẹp của “Bài ca ngất ngưởng” đâu chỉ có thế. Còn là vẻ đẹp văn chương, vẻ đẹp của một bài thơ hát nói dôi khổ (hai khổ thơ). Ngôn từ thật biến hoá: khi là “tay ngất ngưởng” rồi lại “đeo ngất ngưởng lúc trở thành “ông ngất ngưởng” rồi còn cất tiếng hỏi: “Trong triều ai ngất ngưởng như ông!”.

Câu thơ co duỗi biến hoá: sáu chữ, bảy chữ, tám chữ; sử dụng điệp ngữ thần tình, giọng thơ du dương, trầm bổng. Chất nhạc cũng làm nên vẻ đẹp của “Bài ca ngất ngưởng”. Nguyễn Công Trứ đã làm Dinh điền sứ tổ chức di dân lấn biển, lập nên hai huyện Kim Sơn (Ninh Bình), Tiền Hải (Thái Bình) đến nay vẫn được nhân dân hai miền quê ấy thờ cúng, đội ơn sâu.

Nguyễn Công Trứ đã trải qua nhiều thăng trầm trên con đường hoạn lộ, nhưng lúc nào ông cũng thể hiện một bản lĩnh đáng trọng và tự hào: “Lúc làm đại tướng, ta không thấy thế làm vinh; lúc làm lính thú, ta cũng không lấy thế làm nhục”. Nói về vẻ đẹp của “Bài ca ngất ngưởng” là nói về vẻ đẹp của chí anh hùng, chí nam nhi là nói về vẻ đẹp ung dung thanh cao của một tao nhân mặc khách đã để lại nhiều bài thơ hát nói nổi tiếng. Ngất ngưởng sao mà đẹp vậy!

Văn bản nghị luận về tác phẩm Bài ca ngất ngưởng - mẫu 4

Nguyễn Công Trứ (1778 - 1858) là nhà thơ lớn của dân tộc ta trong nửa đầu thế kỉ XIX. Văn chương lỗi lạc, có tài kinh bang tế thế, lưu danh sử sách. Lúc sống cuộc đời một hàn sĩ, lúc cầm quân chinh chiến, lúc làm lính thú, lúc làm đại quan. Vinh nhục đã từng, thăng trầm đã trải, nhưng lúc nào ông cũng hăm hở chí nam nhi, sòng phẳng với nợ tang bồng, sống vì một khát vọng phi thường:

"Đã mang tiếng ở trong trời đất,
Phải có danh gì với núi sông".

Sự nghiệp văn chương của Nguyễn Công Trứ vô cùng rạng rỡ, cho thấy một cá tính sáng tạo rất độc đáo được thể hiện tuyệt đẹp qua bài phú Nôm "Hàn nho phong vị phủ", và trên 60 bài thơ hát nói cực kì tài hoa. "Bài ca ngất ngưởng" là một trong những bài thơ hát nối kiệt tác trong nền thơ ca dân tộc. Bài hát nói này có hai khổ dôi tất cả có 19 câu thơ đầy vần điệu, nhạc điệu trầm bổng, réo rắt, lúc khoan thai, lúc hào hùng, đọc lên nghe rất thú vị. Hắt nói là một thể thơ dân tộc, có bố cục chặt chẽ, chất thơ, chất nhạc kết hợp rất hài hòa, hấp dẫn.

Nguyễn Công Trứ về chí sĩ năm 1848, sau gần 30 năm làm quan với Chiểu Nguyễn. Bài thơ "Bài ca ngất ngưởng" được ông viết sau khi đã về trí sĩ tại quê nhà. Bài thơ vang lên như một lời tự thuật về cuộc đời, qua đó ông Hi Văn tự hào về tài năng, đức độ và công danh của mình, biểu lộ một cá tính, một phong cách sống tài tử, phóng khoáng ở đời.

"Ngất ngưởng" nghĩa là không vững, ở chỗ cheo leo dễ đổ, dễ rơi (Từ điển tiếng Việt). Trong bài thơ này nên hiểu "ngất ngưởng" là một con người khác đời, một cách sống khác đời và bất chấp mọi người. Và ngất ngưởng đã được Nguyễn Công Trứ nâng lên thành bài ca, thành điệu tâm hồn với tất cả niềm tự hào và sự say sưa hiếm thấy.

Khổ đầu cất cao một tiếng nói, một lời tuyên ngôn của đấng nam nhi, đấng tài trai. Rất trang trọng và hào hùng: "Vũ trụ nội mạc phi phận sự" — mọi việc trong vũ trụ chằng có việc nào không là phận sự của ta. Một cách nói phủ định để khẳng định tâm thế của một nhà nho chân chính. Mà đâu chỉ có một lần? Lúc thì ông viết: "Vũ trụ giai ngô phận sự" (Những việc trong vũ trụ đểu thuộc phận sự của ta ~-Nợ tang bồng; "Vũ trụ chức phận nội" (Việc trong vũ trụ là chức phận của ta - Gánh trung hiếu). Có cái tâm thế ấy, chính vì "Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng". Hi Văn là biệt hiệu của Nguyễn Công Trứ. "Tài bộ" là tài năng lớn, nhiều tài năng. Chữ "lồng" trong câu thơ có nhiều cách hiểu khác nhau. "Vào lồng là vào khuôn phép vua chúa cái nơi chật hẹp, tù túng trái với cái tài đội trời đạp đất của ông" (Lê Trí Viễn). Có người lại giải thích: "lồng là trời đất, vũ trụ". Nguyễn Công Trứ đã nhiều lần nói: "Đã mang tiếng ở trong trời đất", hoặc "Chẳng công danh chi đứng giữa trần hoàn" (trần hoàn: cõi đời, cõi trần). Cách hiểu thứ hai hợp lí hơn, vì có vào lồng vũ trụ thì mới có ý chí đấu tranh, như ông nói:

"Chí làm trai nam bắc tây đông,
Cho phí sức vẫy vùng trong bốn bể".

Sau khi đã xưng danh, nhà thơ tự khẳng định tâm thế mình, "tài bộ" mình, chí nam nhi của mình mang tầm vóc vũ trụ.

Ông Hi Văn là một người có thực tài và thực danh. Học hành thi cử, ông dám thí thố với thiên hạ: "Cái nợ cầm thư phải trả xong". Năm 1819, Nguyễn Công Trứ đỗ Thủ khoa trường Nghệ An. Làm quan võ, giữ chức Tham tán; làm quan văn, là Tổng đốc Đông (Hải Dương và Quảng Yên). Tiếng tăm lẫy lừng "Làm nên đấng anh hùng đâu đấy tỏ" ("Chí anh hùng"). Đứng trên đỉnh cao danh vọng bời có văn võ toàn tài, bởi có "gồm thao lược", và chính lúc đó ông Hi Văn mới trở thành "tay ngất ngưởng", một con người hơn đời và hơn thiên hạ. Câu thơ với cách ngắt nhịp (3-3-4-3-3-2), ba lần điệp lại chữ "khi" đã tạo nên một giọng điệu hào hùng, thể hiện một cốt cách phi thường, một chí khí vô cùng mạnh mẽ:

"Khi Thủ khoa! khi Tham tán ! khi Tổng đốc Đông,
Gồm thao lược ! đã nên tay ! ngất ngưởng".

Bốn câu tiếp theo (khổ giữa), ý thơ mở rộng, tác giả tự hào, khẳng định mình là một con người, một kẻ sĩ có tài kinh bang tế thế. Thời loạn thì xông pha trận mạc, giữ trọng trách trước ba quân: "Bình Tây cờ Đại tướng". Thời bình thì giúp nước giúp vua, làm "Phủ doãn Thừa Thiên". Đó là năm 1847, Nguyễn Công Trứ đã lên tới đỉnh cao nhất danh vọng. Ông đã từng nói: "Lúc làm Đại tướng, ta chẳng lấy thế làm vinh, lúc làm lính thú, ta cũng chẳng lấy thế làm nhục". Sau 30 năm làm quan, Nguyễn Công Trứ về chí sĩ ở quê nhà, năm đó, ông vừa tròn 70 tuổi (1848):

"Đô môn giải tổ chi niên,
Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng".

Trở lại đời thường, cụ Thượng Trứ đã hành động một cách ngược đời, hình như để giễu đời với tất cả sự ngất ngưởng. Vị đại quan thuở nào "ngựa ngựa xe xe" nay chỉ cưỡi bò vàng và cho bò đeo đạc ngựa. Cả người và bò vàng đều ngất ngưởng. Như một sự thách đố với "miệng thế". Cho đến nay dân gian vẫn cười và truyền tụng bài thơ đề vào chiếc mo cau của ông Hi Văn thuở nào:

"Xuống ngựa, lên xe, nọ tưởng nhàn.
Lợm mùi giáng chức với thăng quan.
Điền viên dạo chiếc xe bò cái,
Sẵn tấm mo che miệng thế gian".

Tám câu tiếp theo trong hai khổ dôi nói lên một cách sống ngất ngưởng. Xưa kia là một vị đại thần, một danh tướng — "tay kiếm cung" — thế mà nay sống cuộc đời hiền lành, bình dị "nên dạng từ bi". Đi vãn cảnh chùa, đi thăm thú những danh lam thắng cảnh "Kìa núi nọ phau phau mây trắng", ông đã mang theo "một đôi dì", nhũng nàng hầu xinh đẹp với "gót tiên đủng đỉnh"...

"Kìa núi nọ phau phau mây trắng,
Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi.
Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì.
Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng..."

Ông đã sống hết mình và chơi cũng hết mình. "Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng" là một tứ thơ độc đáo. Câu thơ tự trào gợi ít nhiều hóm hỉnh. Bụt cười, hay thiên hạ cười? Hay ông Hi Văn tự cười mình? Đã thoát vòng danh lợi rồi, thì chuyện "được, mất" là lẽ đời, như tích "Thất mã tái ông" mà thôi, cũng chẳng bận tâm làm gì! Chuyện "khen, chê" của thiên hạ, xin bỏ ngoài tai, như ngọn gió đông (xuân) phơi phới thổi qua. Có bản lĩnh, có tự tin về tài đức của mình mới có thái độ phủ định như thế, dám sống vượt lên trên mọi thế tục. Có biết Nguyễn Công Trứ là một nhà nho được đào luyện nơi cửa Khổng sân Trình, một vị đại quan của triều Nguyễn thì mới thấy được một phần nào cá tính cốt cách đời, một nhân cách khác đời, rất phóng túng, phong tình và tài tình hiếm thấy của ông. Không quan tâm đến chuyện "được, mất", bỏ ngoài tai mọi lời thị phi, khen chê, ông đã sống một cách an nhiên, hồn nhiên, vô cùng thảnh thơi, vui thú. Tuy ngất ngưởng mà trong sạch, thanh cao. Đây là hai câu thơ tuyệt hay trong "Bài ca ngất ngưởng":

"Khi ca / khi tửu / khi cắc / khi tùng /
Không Phật / không Tiên / không vướng tục".

Cách ngắt nhịp 2, nghệ thuật hòa thanh (bằng, trắc), lối nhấn, lối diễn tả trùng điệp (khi... không..,) đã tạo cho câu thơ phong phú về nhạc điệu, biểu lộ một phong thái ung dung, yêu đời, ham sống, thanh cao chẳng vướng chút bụi trần. Có đọc to và hát lên, có lắng nghe tiếng đàn đáy, nhịp phách, tiếng trống chầu, ta mới cảm được chất thơ, chất nhạc hoà quyện trong những vần thơ đẹp như thế! Đúng là ngất ngưởng mà tài hoa, tài tử.

Khổ xếp của bài hát nói chỉ có 3 câu. Câu cuối gọi là câu keo chỉ có 6 từ. Nên ghi đúng như văn bản 'Tuyển tập thơ ca trù" - NXB Văn học 1987 mới đúng thi pháp:

"Chẳng Trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú,
Nghĩa vua, tôi cho vẹn đạo sơ chung,
Trong triều ai ngất ngưởng như ông!"

Nguyễn Công Trứ tự hào khẳng định mình là một danh thần thuỷ chung, trọn vẹn "nghĩa vua tôi". Ông đã viết trong bài "Nợ tang bồng":

"Chí tang bồng hẹn với giang san,
Đường trung hiếu, chữ quân thân là gánh vác".

Tài năng, công danh mà Nguyễn Công Trứ để lại cho đất nước và nhân dân có kém gì Trái Tuân, Nhạc Phi, Hàn Kì, Phú Bật - những anh tài đời Hán, đời Tống bên Trung Quốc. Hai so sánh gần xa, trong ngoài, phương Bắc và phương Nam, tác giả đã kết thúc bài hát nói bằng một tiếng "ông" đĩnh đạc, hào hùng: "Trong triều ai ngất ngưởng như ông!". Cái bản ngã phi thường của nhà thơ đã được phô bày cực độ.

Tóm lại, với Nguyễn Công Trứ, thì phải có thực tài, thực danh, phải "vẹn đạo vua tôi" mới trở thành "tay ngất ngưởng", "ông ngất ngưởng" được. Và cách sống ngất ngưởng của Nguyễn Công Trứ thể hiện chất tài hoa, tài tử, không ô trọc, không vướng tục", cũng không thoát li. Ngất ngưởng thế mới sang trọng.

Cái nhan đề, thi đề "Bài ca ngất ngưởng" của ông Hi Văn rất độc đáo. Cách bộc lộ bản ngã của nhà thơ cũng rất độc đáo. Một thế kỉ sau, thi sĩ Tản Đà cũng có nhiều bài thơ hát nói, thơ trường thiên đậm đặc chất "ngông". Một đằng ngất ngưởng mà tài danh, một đằng ngông mà chán đời và lãng mạn.

Thơ hát nói của Nguyễn Công Trứ đạt đến đỉnh cao nghệ thuật. Các câu thơ chữ Hán đem lại sự bề thế, uyên bác. Chất thơ, chất nhạc phối hợp hài hòa, lôi cuốn, hấp dẫn.

Trong nền thi ca cổ điển Việt nam, Nguyễn Công Trứ, Cao Bá Quát, Dương Khuê, Nguyễn Khuyến, Tản Đà là những nhà thơ cự phách để lại một số bài hát nói tuyệt tác. Nguyễn Công Trứ đã tạo nên một giọng điệu mạnh mẽ, hào hùng, chất tài tử hòa nhập với chí anh hùng, nợ tang bồng, chí nam nhi. Đó là phong cách nghệ thuật, là cốt cách, là bản sắc thơ hát nói của Nguyễn Công Trứ. "Bài ca ngất ngưởng" đích thực là "Bài ca từ đáy lòng" của ông Hi Văn cho ta nhiều thú vị.

Văn bản nghị luận về tác phẩm Bài ca ngất ngưởng - mẫu 5

Nguyễn Công Trứ là một nhà thơ tài hoa, một con người có tư tưởng và lối sống độc đáo trong lịch sử văn học Việt Nam. Ông không chỉ là một vị quan tận tâm với đất nước mà còn là một thi nhân có cá tính mạnh mẽ, luôn khẳng định cái tôi của mình một cách rõ nét. “Bài ca ngất ngưởng” là tác phẩm tiêu biểu thể hiện rõ quan điểm sống, tinh thần tự do, phóng khoáng của ông. Bài thơ không chỉ phản ánh nhân sinh quan mà còn là lời tuyên ngôn về một phong cách sống khác biệt, vượt lên trên những khuôn khổ thông thường của Nho giáo.

Trước hết, cần hiểu rõ ý nghĩa của từ “ngất ngưởng”. Theo nghĩa đen, “ngất ngưởng” chỉ một trạng thái chênh vênh, không vững, có thể nghiêng ngả nhưng vẫn duy trì được sự thăng bằng. Trong bài thơ, từ này được sử dụng để chỉ thái độ sống ngang tàng, không chịu ràng buộc của Nguyễn Công Trứ. Ông coi “ngất ngưởng” là một cách sống, một thái độ tự do, vượt ra khỏi khuôn khổ cứng nhắc của xã hội phong kiến.

Quan điểm sống “ngất ngưởng” của Nguyễn Công Trứ trước hết thể hiện trên con đường công danh, sự nghiệp. Ngay từ câu mở đầu “Vũ trụ nội mạc phi phận sự”, tác giả đã khẳng định rõ ràng vai trò và trách nhiệm của bản thân đối với đất nước. Đây không chỉ là một câu nói tự hào mà còn là tuyên ngôn về chí làm trai của ông. Nguyễn Công Trứ ý thức sâu sắc rằng mỗi con người sinh ra đều có sứ mệnh riêng, và với ông, sứ mệnh đó là cống hiến hết mình cho xã hội.

Trong suốt cuộc đời làm quan, Nguyễn Công Trứ đã trải qua nhiều chức vụ quan trọng. Ông từng là Tham tán, Tổng đốc, Đại tướng bình định Trấn Tây, Phủ doãn Thừa Thiên… Những chức danh này không chỉ khẳng định tài năng mà còn cho thấy vị trí đặc biệt của ông trong triều đình. Tuy nhiên, trái với những nho sĩ phong kiến xem công danh là mục tiêu cuối cùng của đời người, Nguyễn Công Trứ lại có cái nhìn rất khác. Ông ví việc làm quan như “vào lồng”, nghĩa là sự nghiệp quan trường cũng chính là một sự trói buộc. Nhưng dù bị ràng buộc, ông vẫn tự tin thể hiện tài năng của mình. Ông không chấp nhận sự tầm thường, luôn làm tròn phận sự với một tinh thần “ngất ngưởng” – nghĩa là dù trong hoàn cảnh nào, ông cũng không để mất đi cá tính và phong cách sống riêng của mình.

Không chỉ trong sự nghiệp, quan điểm “ngất ngưởng” của Nguyễn Công Trứ còn được thể hiện rõ ràng trong lối sống và suy nghĩ của ông khi về hưu. Trái ngược với hình ảnh các nhà nho về quê ẩn dật, sống cuộc sống giản dị, khiêm tốn, ông lại chọn cách sống vui vẻ, tự do, không theo bất cứ khuôn mẫu nào. Ông cưỡi bò nhưng lại đeo đạc ngựa, đi chùa nhưng có gót tiên theo sau. Những hình ảnh này mang đậm tính chất trào phúng, thể hiện một lối sống khác thường, bất cần nhưng đầy cá tính.

Sự khác biệt trong lối sống của Nguyễn Công Trứ không phải là sự lập dị vô nghĩa, mà đó là cách để ông thể hiện quan điểm của mình về cuộc đời. Ông không quan tâm đến chuyện được – mất, khen – chê của người đời. Ông tự ví mình với “Thái thượng” – tức là người sống ung dung tự tại, không màng danh lợi. Đây là quan niệm sống rất tiến bộ, bởi trong xã hội phong kiến, con người thường bị ràng buộc bởi tư tưởng công danh, danh tiếng. Nguyễn Công Trứ đi ngược lại điều đó, sống theo ý chí và sở thích của bản thân, không bị ảnh hưởng bởi những định kiến xã hội.

Dù có lối sống phóng khoáng, ông vẫn khẳng định rằng mình không phải là người sống thiếu đạo lý. Ông nhấn mạnh rằng mình không phải là Phật, không phải là tiên nhưng cũng không phải là kẻ vướng tục. Điều này cho thấy ông có ý thức rất rõ về danh dự và đạo đức. Dù khác biệt nhưng ông vẫn giữ trọn đạo vua tôi, trung thành với đất nước. Ông tự hào khi so sánh mình với những danh tướng nổi tiếng trong lịch sử như Trái Tuân, Hàn Kì, Phú Bật… Điều đó thể hiện lòng tự tin mãnh liệt vào tài năng và phẩm chất của mình.

Tất cả những điều trên được Nguyễn Công Trứ thể hiện bằng một phong cách nghệ thuật độc đáo. Ông sử dụng thể hát nói – một thể thơ có tính chất phóng khoáng, phù hợp với việc thể hiện cá tính riêng. Giọng điệu trong bài thơ mang tính hài hước, trào phúng, đôi khi có phần tự phụ nhưng vẫn rất thuyết phục. Việc sử dụng điển tích, điển cố cũng giúp Nguyễn Công Trứ khẳng định vị thế và phong cách sống đặc biệt của mình.

Như vậy, “Bài ca ngất ngưởng” không chỉ là bài thơ tự thuật về cuộc đời Nguyễn Công Trứ mà còn là lời tuyên ngôn mạnh mẽ về phong cách sống khác biệt của ông. Tinh thần “ngất ngưởng” không chỉ thể hiện ở sự nghiệp mà còn trong từng suy nghĩ, hành động của tác giả. Qua bài thơ, ta thấy được một con người tài năng, cá tính mạnh mẽ, dám sống khác biệt nhưng vẫn giữ vững đạo lý. Quan điểm sống của Nguyễn Công Trứ có giá trị vượt thời đại, là bài học cho thế hệ trẻ về sự tự tin, bản lĩnh và dám sống theo lý tưởng của mình.

Văn bản nghị luận về tác phẩm Bài ca ngất ngưởng - mẫu 6

Nguyễn Công Trứ là một trong những nhà thơ tiêu biểu của văn học trung đại Việt Nam. Ông không chỉ nổi bật với tài năng chính trị, quân sự mà còn là một người có phong cách sống rất riêng, thể hiện rõ trong thơ ca. “Bài ca ngất ngưởng” là một tác phẩm đặc sắc, qua đó, Nguyễn Công Trứ đã bộc lộ quan điểm sống tự do, bản lĩnh và khác biệt của mình. Bài thơ không chỉ là một lời tự thuật về cuộc đời mà còn là một tuyên ngôn khẳng định cá tính và phong cách sống ngạo nghễ của tác giả.

Ngay từ đầu bài thơ, Nguyễn Công Trứ đã khẳng định vị trí và tầm ảnh hưởng của mình:

“Vũ trụ nội mạc phi phận sự”

Câu thơ có thể hiểu rằng trong vũ trụ này, không có việc gì là không liên quan đến ông. Đây là một cách khẳng định mạnh mẽ trách nhiệm của bản thân với cuộc đời, với đất nước. Không giống như những nho sĩ chỉ muốn giữ mình thanh bạch, xa lánh chốn quan trường, Nguyễn Công Trứ sẵn sàng dấn thân vào mọi việc lớn của xã hội.

Trong suốt cuộc đời làm quan, ông đã giữ nhiều chức vụ quan trọng, đóng góp không ít công lao cho đất nước:

“Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng

Khi thủ khoa, khi tham tán, khi tổng đốc Đông,

Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng.”

Ông tự hào kể về con đường công danh hiển hách của mình. Ông từng đỗ thủ khoa, làm tham tán, tổng đốc, và là một vị tướng có tài thao lược. Những chức vụ ấy thể hiện tài năng vượt trội của ông cả về văn chương lẫn quân sự. Tuy nhiên, ông lại dùng cụm từ “đã vào lồng” để nói về việc làm quan. Đây là một hình ảnh rất đặc biệt, thể hiện quan điểm của ông về chốn quan trường. Dù đạt được nhiều vinh quang, ông vẫn coi đó là một sự ràng buộc, như một chiếc lồng trói buộc tự do của con người.

Sau khi rời bỏ quan trường, Nguyễn Công Trứ tiếp tục sống theo phong cách riêng biệt:

“Đô môn giải tổ chi niên

Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng.”

Ông không sống như một nhà nho truyền thống mà chọn một lối sống tự do, thoải mái. Hình ảnh “đạc ngựa bò vàng” là một biểu tượng cho sự khác thường của ông. Thay vì cưỡi ngựa – loài vật gắn liền với tầng lớp quan lại, ông lại cưỡi bò nhưng vẫn đeo đạc ngựa. Điều này thể hiện tinh thần phá cách, không bị ràng buộc bởi những quy tắc cứng nhắc của xã hội.

Không chỉ thể hiện sự ngất ngưởng qua hành động, ông còn có quan niệm sống rất riêng:

“Được mất dương dương người tái thượng

Khen chê phơi phới ngọn đông phong.”

Ông sống ung dung, không bận tâm đến chuyện được mất, khen chê. Ông so sánh mình với những bậc hiền triết, sống giữa cuộc đời nhưng không bị trói buộc bởi danh lợi. Đây chính là tinh thần sống tự do, vượt ra khỏi những quy phạm nghiêm ngặt của đạo Nho.

Bên cạnh đó, Nguyễn Công Trứ cũng thể hiện sự vui vẻ, yêu đời của mình:

“Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng

Không Phật, không tiên, không vướng tục.”

Những từ “khi” lặp đi lặp lại tạo nên một nhịp điệu sôi nổi, thể hiện lối sống phong phú, đầy niềm vui của tác giả. Ông không phải là Phật, không phải là tiên, cũng không bị vướng vào những quy tắc khắt khe của xã hội. Ông sống đúng với bản thân mình, không giả tạo hay chạy theo những giá trị phù phiếm.

Cuối bài thơ, Nguyễn Công Trứ khẳng định sự ngất ngưởng của mình là độc nhất vô nhị:

“Trong triều ai ngất ngưởng như ông?”

Câu thơ như một lời thách thức, vừa thể hiện sự tự hào, vừa mang chút hài hước. Ông tự tin rằng không ai có thể sống ngất ngưởng như mình, không ai dám phá vỡ những quy tắc cứng nhắc của xã hội như ông đã làm.

Về nghệ thuật, bài thơ sử dụng thể hát nói – một thể thơ có tính tự do, phóng khoáng, rất phù hợp để thể hiện cá tính mạnh mẽ của tác giả. Giọng điệu bài thơ vừa hào hùng, vừa hóm hỉnh, thể hiện tinh thần trào phúng, ngạo nghễ. Nguyễn Công Trứ cũng sử dụng nhiều điển tích, điển cố để khẳng định tài năng và phong cách sống của mình.

Như vậy, “Bài ca ngất ngưởng” là một tác phẩm độc đáo, thể hiện quan điểm sống tự do, bản lĩnh và khác biệt của Nguyễn Công Trứ. Ông không chỉ là một bậc danh tướng, một nhà thơ tài hoa mà còn là một con người dám sống theo cách riêng của mình. Qua bài thơ, ta thấy được một tinh thần mạnh mẽ, một cá tính độc đáo và một thái độ sống đáng ngưỡng mộ.

Văn bản nghị luận về tác phẩm Bài ca ngất ngưởng - mẫu 7

Nguyễn Công Trứ là một trong những nhà thơ tiêu biểu của văn học trung đại Việt Nam. Ông không chỉ là một vị quan tài năng mà còn là một con người có cá tính mạnh mẽ, dám sống khác biệt với xã hội đương thời. “Bài ca ngất ngưởng” chính là một trong những tác phẩm thể hiện rõ nhất phong cách sống và quan niệm nhân sinh của ông. Bài thơ vừa là lời tổng kết cuộc đời vừa là tuyên ngôn về lối sống tự do, không chịu sự ràng buộc của lễ giáo phong kiến.

Ngay từ câu mở đầu, tác giả đã khẳng định vị thế và trách nhiệm của mình trong cuộc đời: “Vũ trụ nội mạc phi phận sự”. Nguyễn Công Trứ tự tin cho rằng trong vũ trụ này, không có việc gì nằm ngoài trách nhiệm của ông. Điều này cho thấy một con người đầy bản lĩnh, sẵn sàng gánh vác mọi trọng trách mà không hề né tránh hay thoái lui.

Khi nói về con đường công danh của mình, Nguyễn Công Trứ tự hào nhắc đến những chức vụ mà ông từng đảm nhận như tham tán, tổng đốc, đại tướng… Qua những câu thơ kể về sự nghiệp hiển hách, ông khẳng định tài năng xuất chúng của mình. Ông cũng tự nhận rằng mình đã “vào lồng” – một cách nói thể hiện sự ràng buộc khi làm quan. Tuy nhiên, dù ở trong vòng trói buộc ấy, ông vẫn giữ được phong cách sống riêng, không hề bị khuất phục bởi những quy tắc khắt khe của xã hội.

Khi rời bỏ quan trường, Nguyễn Công Trứ tiếp tục sống theo cách riêng, đầy phóng khoáng và có phần khác thường. Ông không cưỡi ngựa như bao người mà lại cưỡi bò, nhưng vẫn đeo đạc ngựa, tạo nên một hình ảnh hài hước nhưng đầy cá tính. Ông còn đi chùa nhưng lại có “gót tiên theo sau”, thể hiện một lối sống không giống ai. Những hành động ấy không đơn thuần chỉ là sự khác biệt mà còn cho thấy tinh thần tự do, không bị ràng buộc bởi những lễ giáo cứng nhắc của xã hội phong kiến.

Quan niệm sống của ông cũng rất đặc biệt. Ông không bận tâm đến chuyện được mất hay khen chê, vì ông luôn giữ một thái độ bình thản trước mọi biến động của cuộc đời. Ông cho rằng mọi chuyện trong thế gian đều như ngọn gió đông thổi qua, không đáng để bận lòng. Thái độ sống này thể hiện sự tự tin và một tinh thần tự do hiếm có trong xã hội phong kiến.

Lối sống phóng khoáng của Nguyễn Công Trứ còn thể hiện rõ qua những câu thơ nói về sở thích của ông. Ông có thể ca hát, uống rượu, vui chơi mà không cần tuân theo bất kỳ khuôn mẫu nào. Ông không phải là Phật, không phải là tiên, cũng không vướng vào những quy tắc cứng nhắc của thế gian. Điều đó cho thấy ông là một con người dám sống theo cách riêng, không bị trói buộc bởi bất kỳ chuẩn mực nào.

Cuối bài thơ, Nguyễn Công Trứ khẳng định sự khác biệt của mình bằng một câu hỏi đầy thách thức: “Trong triều ai ngất ngưởng như ông?”. Đây không chỉ là một lời tự hào mà còn là một tuyên ngôn mạnh mẽ về cá tính của ông. Ông tự tin rằng không ai có thể sống ngất ngưởng như mình, không ai dám phá bỏ những quy tắc như ông đã làm.

Về nghệ thuật, bài thơ sử dụng thể hát nói, một thể thơ phù hợp để thể hiện cá tính mạnh mẽ và phong cách sống tự do của tác giả. Giọng điệu bài thơ vừa hùng hồn, vừa hài hước, mang đậm tính trào phúng. Nguyễn Công Trứ cũng khéo léo sử dụng điển tích, điển cố để thể hiện sự uyên bác và khẳng định tài năng của mình.

Như vậy, “Bài ca ngất ngưởng” là một tác phẩm xuất sắc, thể hiện tinh thần tự do và cá tính mạnh mẽ của Nguyễn Công Trứ. Ông là một con người có tài, có bản lĩnh và dám sống khác biệt. Bài thơ không chỉ là một lời tổng kết cuộc đời ông mà còn là một tuyên ngôn về một lối sống phóng khoáng, không chịu sự ràng buộc của lễ giáo phong kiến. Qua đó, người đọc có thể thấy được một nhân cách lớn, một con người dám khẳng định mình và sống theo lý tưởng của riêng mình.

Văn bản nghị luận về tác phẩm Bài ca ngất ngưởng - mẫu 8

Nguyễn Công Trứ là một trong những nhà thơ lớn của văn học trung đại Việt Nam, nổi tiếng không chỉ bởi tài năng xuất chúng mà còn bởi cá tính mạnh mẽ và phong cách sống độc đáo. “Bài ca ngất ngưởng” là tác phẩm tiêu biểu thể hiện rõ bản lĩnh, cái tôi cá nhân đầy kiêu hãnh và quan niệm sống khác biệt của ông. Bài thơ giống như một lời tổng kết cuộc đời, một bản tuyên ngôn về cách sống “ngất ngưởng” – vượt lên trên những quy tắc, chuẩn mực thông thường của xã hội phong kiến.

Từ câu thơ đầu tiên, Nguyễn Công Trứ đã thể hiện sự tự tin tuyệt đối vào khả năng và trách nhiệm của bản thân: “Vũ trụ nội mạc phi phận sự”. Theo ông, trong vũ trụ này không có việc gì nằm ngoài trách nhiệm của mình. Đây là một lời khẳng định mạnh mẽ về chí làm trai, về tinh thần nhập thế tích cực của ông. Nguyễn Công Trứ quan niệm rằng người quân tử sinh ra phải gánh vác việc đời, phải cống hiến hết mình cho xã hội chứ không thể sống tầm thường, vô danh.

Bằng giọng điệu tự hào, Nguyễn Công Trứ tiếp tục liệt kê những thành tựu trong sự nghiệp của mình. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như tham tán, tổng đốc, đại tướng… Ông không chỉ giỏi văn chương mà còn xuất sắc trong việc dùng binh. Những câu thơ mang tính liệt kê ấy không phải là sự khoe khoang đơn thuần mà là lời khẳng định về tài năng thực sự của ông. Đó là sự tự hào chính đáng của một con người đã cống hiến hết mình cho đất nước, đã lập nhiều công trạng hiển hách. Tuy nhiên, dù đạt được vinh quang chốn quan trường, Nguyễn Công Trứ vẫn cảm thấy rằng làm quan cũng giống như “vào lồng” – một hình ảnh ẩn dụ thể hiện sự ràng buộc, gò bó của chốn quan trường. Điều này cho thấy dù giữ những chức vụ cao, ông vẫn luôn ý thức được sự trói buộc mà chế độ phong kiến áp đặt lên con người.

Không chỉ thể hiện quan điểm sống “ngất ngưởng” khi làm quan, ngay cả khi đã về hưu, Nguyễn Công Trứ vẫn giữ nguyên phong cách sống tự do, khác biệt. Ông không cưỡi ngựa như bao người mà lại cưỡi bò, nhưng vẫn “đeo đạc ngựa”. Ông đi chùa nhưng lại có “gót tiên theo sau”, một hình ảnh đầy thú vị, thể hiện sự phóng khoáng và có phần ngang tàng của ông. Cách sống ấy có thể bị người đời cho là kỳ lạ, ngược đời, nhưng thực chất đó là cách thể hiện cá tính mạnh mẽ, không chịu ràng buộc bởi những quy tắc khuôn khổ.

Bên cạnh lối sống tự do, quan điểm sống của Nguyễn Công Trứ cũng rất đáng chú ý. Ông không bận tâm đến chuyện khen chê hay được mất, bởi đối với ông, tất cả chỉ như “ngọn gió đông” thoảng qua. Đây là một thái độ sống rất đặc biệt, thể hiện bản lĩnh của một con người từng trải, hiểu rõ quy luật thăng trầm của cuộc đời. Ông luôn giữ vững tinh thần lạc quan, sống vui vẻ, tự tại, không để những điều tầm thường làm ảnh hưởng đến tâm trạng của mình.

Nguyễn Công Trứ cũng thể hiện quan niệm sống hết mình với cuộc đời. Ông không muốn sống gò bó theo khuôn mẫu mà luôn tận hưởng từng khoảnh khắc, lúc ca hát, lúc uống rượu, lúc chơi đàn… Những hoạt động ấy không chỉ thể hiện niềm vui sống mà còn thể hiện sự tự do trong tâm hồn ông. Ông không phải là Phật, không phải là tiên, nhưng cũng chẳng vướng tục. Điều này có nghĩa rằng ông không chạy theo những quy tắc khắt khe của đạo Phật hay đạo Nho, mà tự tạo cho mình một lối sống riêng, vừa tự do mà vẫn giữ được nhân cách cao đẹp.

Cuối bài thơ, Nguyễn Công Trứ đưa ra một câu hỏi đầy thách thức: “Trong triều ai ngất ngưởng như ông?”. Đây vừa là một lời tự hào vừa là một tuyên ngôn mạnh mẽ về cá tính của mình. Ông khẳng định rằng không ai có thể sống ngất ngưởng như mình, không ai dám sống vượt ra ngoài những ràng buộc của xã hội như ông đã làm.

Về mặt nghệ thuật, “Bài ca ngất ngưởng” sử dụng thể hát nói, một thể thơ phù hợp để thể hiện cá tính mạnh mẽ và phong cách sống tự do của tác giả. Giọng điệu bài thơ vừa hào sảng, vừa hóm hỉnh, mang đậm chất trào phúng. Nguyễn Công Trứ cũng sử dụng nhiều điển tích, điển cố để thể hiện sự uyên bác của mình, đồng thời làm tăng tính thuyết phục cho những luận điểm được đưa ra.

Nhìn chung, “Bài ca ngất ngưởng” không chỉ là lời tổng kết cuộc đời Nguyễn Công Trứ mà còn là một tuyên ngôn sống đầy bản lĩnh. Qua bài thơ, người đọc thấy được hình ảnh một con người tài năng, tự tin, dám sống khác biệt và không ngại thể hiện cá tính của mình. Nguyễn Công Trứ không chỉ để lại cho đời những công lao hiển hách mà còn để lại một tinh thần sống phóng khoáng, đáng ngưỡng mộ.

Văn bản nghị luận về tác phẩm Bài ca ngất ngưởng - mẫu 9

Nguyễn Công Trứ là một nhân vật đặc biệt trong lịch sử văn học Việt Nam. Ông không chỉ là một nhà thơ tài năng mà còn là một người có cá tính mạnh mẽ, dám sống khác biệt và không ngại bày tỏ quan điểm của mình. “Bài ca ngất ngưởng” là tác phẩm thể hiện rõ phong cách sống tự do, phóng khoáng và tư tưởng vượt ra ngoài những quy chuẩn thông thường của xã hội phong kiến. Đây không chỉ là một bài thơ mà còn là một tuyên ngôn khẳng định cái tôi cá nhân đầy kiêu hãnh của tác giả.

Mở đầu bài thơ, Nguyễn Công Trứ khẳng định vai trò và trách nhiệm của bản thân đối với cuộc đời: “Vũ trụ nội mạc phi phận sự”. Ông cho rằng trong vũ trụ này, không có việc gì không thuộc phận sự của mình. Đây là một quan điểm đầy tự tin và mang đậm tinh thần nhập thế của nhà nho thời bấy giờ. Đối với Nguyễn Công Trứ, sống trên đời không phải chỉ để tồn tại mà còn phải có trách nhiệm với xã hội, phải gánh vác trọng trách lớn lao.

Không dừng lại ở việc khẳng định chí làm trai, Nguyễn Công Trứ tiếp tục kể về những thành tựu mà mình đã đạt được. Ông từng làm tham tán, tổng đốc, đại tướng, từng lập công lớn trong việc bình định đất nước. Những danh vị này không chỉ thể hiện tài năng của ông mà còn là minh chứng cho sự cống hiến hết mình. Đặc biệt, ông nhấn mạnh đến tài văn chương và tài dùng binh của mình, cho thấy bản thân là một người toàn tài, văn võ song toàn. Tuy nhiên, dù đạt được những vinh quang ấy, Nguyễn Công Trứ vẫn cảm thấy rằng làm quan chẳng khác nào “vào lồng” – một sự trói buộc khiến ông không thể sống theo ý mình. Điều này cho thấy ngay từ khi còn tại chức, ông đã ý thức rõ ràng về sự gò bó của chế độ phong kiến đối với cá nhân con người.

Khi đã về hưu, Nguyễn Công Trứ càng thể hiện rõ phong cách sống “ngất ngưởng” của mình. Ông cưỡi bò thay vì cưỡi ngựa, nhưng vẫn đeo đạc ngựa – một hình ảnh vừa hài hước vừa thể hiện thái độ thách thức với những quy tắc thông thường. Ông đi chùa nhưng lại có “gót tiên theo sau”, cho thấy cách sống tự do, không câu nệ khuôn phép. Những hành động ấy có thể bị coi là khác thường, nhưng đối với Nguyễn Công Trứ, đó chính là cách ông thể hiện bản lĩnh của mình. Ông không cần sống theo những chuẩn mực của xã hội mà chỉ sống theo cách riêng của bản thân.

Không chỉ thể hiện lối sống tự do, Nguyễn Công Trứ còn bộc lộ quan niệm sống hết sức đặc biệt. Ông không quan tâm đến chuyện khen chê hay được mất, bởi với ông, tất cả chỉ như ngọn gió đông thoảng qua. Đây là một thái độ sống đầy bản lĩnh, cho thấy sự từng trải và thấu hiểu quy luật của cuộc đời. Ông chọn cách sống ung dung, tự tại, không để những điều nhỏ nhặt ảnh hưởng đến tâm hồn mình.

Hơn thế nữa, Nguyễn Công Trứ còn thể hiện một tinh thần yêu đời, tận hưởng cuộc sống một cách trọn vẹn. Ông lúc ca hát, lúc uống rượu, lúc chơi đàn, lúc thưởng ngoạn cảnh đẹp. Những hình ảnh ấy cho thấy một con người biết tận hưởng niềm vui trong cuộc sống, không để mình bị bó buộc bởi những khuôn phép hà khắc. Ông không phải là Phật, không phải là tiên, nhưng cũng không vướng tục. Điều này có nghĩa rằng ông sống giữa cuộc đời nhưng không để mình bị ảnh hưởng bởi những ràng buộc của xã hội phong kiến.

Cuối bài thơ, Nguyễn Công Trứ đưa ra một câu hỏi đầy thách thức: “Trong triều ai ngất ngưởng như ông?”. Đây không chỉ là một câu hỏi mà còn là một lời khẳng định về sự khác biệt của bản thân. Ông tự hào về cách sống của mình, tự tin rằng không ai có thể sống “ngất ngưởng” như ông. Câu thơ này thể hiện sự kiêu hãnh, bản lĩnh và thái độ bất chấp mọi chuẩn mực thông thường của xã hội.

Về mặt nghệ thuật, “Bài ca ngất ngưởng” là một bài hát nói – thể thơ giúp tác giả thể hiện rõ cá tính mạnh mẽ và lối sống phóng khoáng. Giọng điệu bài thơ vừa hào sảng, vừa trào phúng, thể hiện sự tự tin và thái độ bất cần của Nguyễn Công Trứ. Tác giả cũng sử dụng nhiều điển tích, điển cố để khẳng định vị trí và tài năng của mình, đồng thời làm tăng thêm tính thuyết phục cho bài thơ.

Như vậy, “Bài ca ngất ngưởng” không chỉ là một bài thơ mang tính tổng kết cuộc đời Nguyễn Công Trứ mà còn là một tuyên ngôn sống đầy bản lĩnh. Qua bài thơ, người đọc có thể thấy được hình ảnh một con người tài năng, tự tin, dám sống khác biệt và không ngại thể hiện cái tôi cá nhân. Nguyễn Công Trứ không chỉ để lại những đóng góp lớn lao cho đất nước mà còn để lại một tinh thần sống phóng khoáng, đáng ngưỡng mộ.

Xem thêm các bài Soạn văn 11 Kết nối tri thức hay nhất, ngắn gọn khác:

• Viết văn bản thuyết minh về một sự vật, hiện tượng trong tự nhiên - ngọn núi lửa

• Viết văn bản thuyết minh về một sự vật, hiện tượng trong tự nhiên - loài động vật hoang dã có nguy cơ bị tuyệt chủng

• Viết văn bản nghị luận về một tác phẩm nghệ thuật - Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

• Giới thiệu về một tác phẩm nghệ thuật - Bài ca ngất ngưởng

• Giới thiệu về một tác phẩm nghệ thuật - Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 11 hay khác:

• Soạn văn 11 Kết nối tri thức (hay nhất)
• Soạn văn 11 Kết nối tri thức (ngắn nhất)
• Soạn Chuyên đề Văn 11 Kết nối tri thức
• Giải lớp 11 Kết nối tri thức (các môn học)
• Giải lớp 11 Chân trời sáng tạo (các môn học)
• Giải lớp 11 Cánh diều (các môn học)

---