Văn bản thông tin thuyết minh về một hiện tượng tự nhiên là gì (chi tiết nhất)

Bài viết Văn bản thông tin thuyết minh về một hiện tượng tự nhiên là gì chi tiết nhất, đầy đủ khái niệm, đặc điểm, cách đọc hiểu & bài tập có đáp án chi tiết giúp bạn nắm vững kiến thức trọng tâm về Văn bản thông tin thuyết minh về một hiện tượng tự nhiên.

Văn bản thông tin thuyết minh về một hiện tượng tự nhiên là gì (chi tiết nhất)

1. Khái niệm

- Văn bản thông tin thuyết minh về một hiện tượng tự nhiên là loại văn bản cung cấp kiến thức khách quan, khoa học về một hiện tượng xảy ra trong tự nhiên. Văn bản này giúp người đọc hiểu rõ về nguyên nhân, diễn biến, tác động và ý nghĩa của hiện tượng đó.

2. Đặc điểm

- Tính khách quan: Nội dung dựa trên sự thật khoa học, không mang tính chủ quan.

- Tính chính xác: Sử dụng số liệu, dẫn chứng khoa học để thuyết minh.

- Tính logic: Trình bày có thứ tự, giúp người đọc dễ hiểu.

- Cách sử dụng ngôn ngữ: thường sử dụng từ ngữ thuộc một chuyên ngành khoa học cụ thể (địa, sinh …) động từ miêu tả hoạt động hoặc trạng thái (xoay, vỡ…), từ ngữ miêu tả trình tự (bắt đầu, kế tiếp, tiếp theo…)

- Cấu trúc của văn bản giải thích một hiện tượng tự nhiên gồm các phần:

+ Phần mở đầu: giới thiệu khái quát về hiện tượng hoặc quá trình xảy ra hiện tượng trong thế giới tự nhiên.

+ Phần nội dung: giải thích nguyên nhân xuất hiện và cách thức diễn ra của hiện tượng tự nhiên.

+ Phần kết thúc: thường trình bày sự việc cuối của hiện tượng tự nhiên hoặc tóm tắt nội dung giải thích.

3. Ví dụ một số văn bản thông tin

- "Bạn biết gì về sóng thần"

- "Sao băng là gì và những điều bạn cần biết về sao băng"

- "Nước biển dâng: Bài toán khó cần giải quyết trong thế kỉ XXI"

- "Lũ lụt là gì? Nguyên nhân và tác hại"

- “Miền châu thổ sông Cửu Long cần chuyển đổi từ sống chung sang chảo đón lũ”

- …

4. Cách đọc hiểu một văn bản thông tin thuyết minh về một hiện tượng tự nhiên

- Xác định loại văn bản và chủ đề

+ Xem xét tiêu đề để xác định hiện tượng tự nhiên mà văn bản đề cập (ví dụ: núi lửa, bão, sóng thần, biến đổi khí hậu...).

+ Xác định đây là văn bản mang tính thuyết minh, nghĩa là cung cấp thông tin một cách khách quan, khoa học.

- Tìm ý chính của từng đoạn

+ Đọc lướt toàn bộ văn bản để có cái nhìn tổng quát.

+ Xác định mỗi đoạn tập trung vào nội dung nào: nguyên nhân, đặc điểm, quá trình diễn ra, hậu quả, biện pháp ứng phó...

- Phân tích các từ khóa và thuật ngữ chuyên môn

+ Chú ý các thuật ngữ khoa học và từ khóa quan trọng (ví dụ: "đứt gãy địa chất", "áp suất khí quyển", "hiệu ứng nhà kính"...).

+ Nếu có thuật ngữ mới, hãy đọc phần giải thích trong văn bản hoặc tra cứu thêm.

- Xác định mối quan hệ giữa các ý

+ Các ý trong văn bản thường có mối quan hệ nguyên nhân – kết quả, quá trình phát triển hoặc sự so sánh.

+ Ví dụ: "Sóng thần xảy ra do động đất dưới đáy biển làm dịch chuyển một lượng nước lớn".

- Ghi chú các thông tin quan trọng

+ Ghi lại các số liệu, hiện tượng, nguyên nhân, hậu quả, cách phòng tránh (nếu có).

+ Có thể dùng sơ đồ tư duy để hệ thống thông tin dễ hiểu hơn.

- Đọc kỹ phần kết luận hoặc nhận định của tác giả

+ Thường tổng kết lại nội dung chính hoặc nhấn mạnh tầm quan trọng của hiện tượng.

+ Nếu văn bản có đề xuất biện pháp hoặc hướng giải quyết, hãy chú ý đến phần này.

- Liên hệ thực tế

+ So sánh với những gì bạn đã biết hoặc đã từng chứng kiến (ví dụ: các cơn bão lớn từng xảy ra ở Việt Nam).

+ Liên hệ với kiến thức Địa lí để hiểu sâu hơn về tác động của hiện tượng tự nhiên đối với đời sống con người.

5. Một số bài tập liên quan đến văn bản thông tin thuyết minh về một hiện tượng tự nhiên.

5.1. Trắc nghiệm

Câu 1: Văn bản thuyết minh về một hiện tượng tự nhiên có đặc điểm gì?

A. Kể lại một câu chuyện về hiện tượng tự nhiên.

B. Cung cấp thông tin, giải thích về hiện tượng tự nhiên.

C. Thể hiện cảm xúc và suy nghĩ của tác giả.

D. Đưa ra ý kiến chủ quan về hiện tượng tự nhiên.

Đáp án: B

Câu 2: Một văn bản thuyết minh về hiện tượng núi lửa thường bao gồm những nội dung nào?

A. Nguyên nhân, quá trình phun trào, hậu quả và cách phòng tránh.

B. Lịch sử phát triển của các ngọn núi.

C. Cảm xúc của con người khi chứng kiến núi lửa.

D. So sánh núi lửa với động đất.

Đáp án: A

Câu 3: Văn bản thuyết minh có đặc điểm nào dưới đây?

A. Cung cấp thông tin một cách chính xác, khách quan.

B. Đưa ra quan điểm cá nhân của tác giả.

C. Mang tính chất hư cấu, tưởng tượng.

D. Chỉ sử dụng số liệu mà không cần giải thích.

Đáp án: A

Câu 4. Vì sao văn bản thuyết minh về biến đổi khí hậu thường có số liệu, biểu đồ kèm theo?

A. Để làm đẹp cho văn bản.

B. Để chứng minh và làm rõ thông tin, giúp người đọc dễ hiểu hơn.

C. Để gây ấn tượng với người đọc.

D. Để thể hiện quan điểm riêng của tác giả.

Đáp án: B

Câu 5: Phương pháp phổ biến trong văn bản thuyết minh về hiện tượng tự nhiên là gì?

A. So sánh, đối chiếu.

B. Tự sự, biểu cảm.

C. Phân tích, giải thích.

D. Hư cấu, tưởng tượng.

Đáp án: C

Câu 6: Văn bản thuyết minh về hiện tượng tự nhiên thường sử dụng loại từ nào nhiều nhất?

A. Từ chỉ thời gian và địa điểm.

B. Từ ngữ miêu tả cảm xúc.

C. Thuật ngữ khoa học và từ chỉ nguyên nhân – kết quả.

D. Từ tượng thanh, tượng hình.

Đáp án: C

Câu 7.  Văn bản thuyết minh có thể sử dụng những phương tiện nào để giúp người đọc dễ hiểu hơn?

A. Hình ảnh, biểu đồ, bảng số liệu.

B. Thơ ca, truyện ngắn.

C. Các câu hỏi mở đầu có tính suy luận.

D. Các nhân vật hư cấu.

Đáp án: A

Câu 8: Khi viết văn bản thuyết minh về hiện tượng tự nhiên, điều quan trọng nhất là gì?

A. Sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật để làm cho bài viết hấp dẫn.

B. Đưa ra quan điểm cá nhân về hiện tượng đó.

C. Trình bày khoa học, dễ hiểu, có dẫn chứng cụ thể.

D. Kể một câu chuyện liên quan đến hiện tượng tự nhiên.

Đáp án: C

Câu 9: Khi đọc một văn bản thuyết minh về mưa axit, phần nào sau đây giúp người đọc hiểu rõ nhất về hậu quả của hiện tượng này?

A. Nguyên nhân hình thành mưa axit.

B. Các khu vực thường xảy ra mưa axit.

C. Ảnh hưởng của mưa axit đến môi trường và sức khỏe con người.

D. Những cách gọi khác của mưa axit.

Đáp án: B

Câu 10: Một văn bản thuyết minh về hiệu ứng nhà kính thường sẽ không có nội dung nào sau đây?

A. Nguyên nhân dẫn đến hiệu ứng nhà kính.

B. Tác động của hiệu ứng nhà kính đối với Trái Đất.

C. Các biện pháp giảm thiểu hiệu ứng nhà kính.

D. Một câu chuyện hư cấu về cuộc sống trong tương lai do hiệu ứng nhà kính gây ra.

Đáp án: A

5.2. Tự luận

Câu 1: Đọc văn bản:

VÌ SAO CÓ MƯA ĐÁ, CÁCH PHÒNG TRÁNH THẾ NÀO?

Mưa đá là một trong những hiện tượng thiên nhiên nguy hiểm nhất trên Trái Đất. Tại sao lại có mưa đá và có cách nào phòng tránh mưa đá không?

Mưa đá là gì?

Mưa đá là hiện tượng mưa dưới dạng hạt hoặc cục băng có hình dáng và kích thước khác nhau do đối lưu cực mạnh từ các đám mây dông gây ra. Kích thước có thể từ 5 mm đến hàng chục cm, thường cỡ khoảng một vài cm, có dạng hình cầu không cân đối. Những hạt mưa đá thường rơi xuống cùng với mưa rào. 

Mưa đá thường xảy ra ở vùng núi hay khu vực giáp biển, giáp núi (bán sơn địa), còn vùng đồng bằng ít xảy ra hơn. Vì vậy ở Việt Nam mưa đá có thể xảy ra ở khắp các vùng miền và cả trong mùa hè. Riêng ở vùng núi phía bắc Việt Nam, từ tháng 1 đến tháng 5 hàng năm thường có mưa đá, nhiều nhất là từ tháng 3 đến tháng 5.

Tại sao có mưa đá?

Các chuyên gia khí tượng cho biết, mưa đá xảy ra do sự bất ổn định trong không khí giữa luồng khí hậu lạnh và nóng gặp nhau. Khi các đám mây gần mặt đất được các luồng không khí bốc lên cao thì phần trên của mây thường ở nhiệt độ dưới -20 độ C, khiến cho rất nhiều hơi nước trong mây biến thành những hạt băng nhỏ. 

Nhưng tầng mây ở dưới thấp hơn, do nhiều nguyên nhân không thể ngưng kết thành băng, lại biến thành các giọt nước có độ lạnh dưới 0 độ C. Các luồng không khí không ngừng bốc lên cao sẽ đưa một khối lượng lớn các giọt nước lạnh này lên tầng trên của đám mây. 

Ngay sau đó, chúng đông kết với các hạt băng đang tồn tại ở tầng trên, làm cho thể tích của các hạt băng càng ngày càng lớn hơn, khi trọng lượng tăng đến mức độ nhất định nào đó chúng sẽ rơi xuống.

Khi rơi xuống tầng mây thấp, mặt ngoài của băng lại được bao bọc thêm một lớp màng nước, đồng thời lại bị các luồng nước khi mạnh, khi yếu đang không ngừng bốc lên cao tác động vào. Càng bị các luồng khí tác động lâu thì lớp "áo nước" của băng thể càng va chạm liên tục, dẫn đến dính chặt lẫn nhau, khiến thể tích của băng thể càng lớn hơn. Đến lúc này, các luồng khí không còn có thể "tung hứng" các băng thể được nữa, đành để chúng rơi xuống mặt đất, gây ra những trận mưa đá. Mưa đá thường kết thúc rất nhanh trong vòng 5 -10 phút và cũng có thể kéo dài từ 20 - 30 phút.

[...]

Cách phòng tránh tác hại của mưa đá

Việc dự báo mưa đá và khu vực chính xác sẽ có mưa đá là rất khó. Người dân ở các khu vực hay có mưa đá cần thường xuyên theo dõi thông tin thời tiết để sớm biết có khả năng xảy ra mưa đá và luôn chuẩn bị sẵn các phương án trú, tránh an toàn cho người, vật nuôi và hạn chế tác hại của mưa đá đối với các vật dụng, đồ dùng, máy móc,… nếu nó xảy ra.

Với cây trồng hoặc hoa màu dễ bị nát dập, bạn có thể dựng giàn che dọc theo luống, và nên làm giàn dạng mái hình tam giác sẽ giúp giảm tác động của hạt mưa đá khi va chạm, đá sẽ rơi xuống hai bên luống cây mà không đâm thủng giàn che, chú ý dựng cọc chống phải chắc chắn.

Với mái nhà, cần thường xuyên kiểm tra tình trạng của mái nhà và gia cố lại mái. Ở những chỗ trọng yếu nên sử dụng các vật liệu có thể chống chịu với va đập. Hiện trên thị trường có loại vật liệu là tấm Polycarbonate rất bền, có khả năng chịu va đập cao, cách âm, kháng cháy và bền trong nhiều năm trong điều kiện môi trường và thời tiết khắc nghiệt, không bị vỡ, trọng lượng nhẹ và kháng tia tử ngoại (tia UV) tốt. Tấm Polycarbonate dày hoặc đa lớp thậm chí có thể được dùng làm cửa sổ chống đạn. Có thể trang bị vật liệu này ở các phần mái lấy sáng, mái che, mái hiên, mái nhà kính, giếng trời, mái nhà xe... để tránh bị vỡ khi có mưa đá.

Làm mái nhà dốc xuống hai bên, cách dựng mái nhà này sẽ làm giảm lực tác động từ mưa đá. Mưa đá va vào mái nhà ở một góc độ 90 độ sẽ gây ra thiệt hại nhiều hơn mưa đá rơi xuống mái nhà theo một góc lệch.

Nếu đang đi ngoài đường mà gặp mưa đá, bạn nên lập tức dừng lại tìm chỗ ẩn, đội mũ bảo hiểm để tránh đá rơi vào đầu, chờ đá trên đường tan hết mới tiếp tục đi để tránh trơn ngã.

 (Theo 1001 thắc mắc: Vì sao có mưa đá? Cách phòng tránh thế nào?, https://www.tienphong.vn/, ngày 24/03/2020, Châu Anh tổng hợp)

Lựa chọn đáp án đúng:

1. Phương thức biểu đạt chính của văn bản trên:

A. Thuyết minh

B. Tự sự

C. Miêu tả

D. Nghị luận

2. Mục đích chính của văn bản trên là gì?

A. Giới thiệu mưa đá là một trong những hiện tượng thiên nhiên nguy hiểm nhất trên Trái Đất

B. Giải thích một số vấn đề liên quan đến hiện tượng mưa đá để cung cấp những thông tin sau: khái niệm mưa đá, nguyên nhân và cách phòng tránh tác hại của mưa đá

C. Giới thiệu để người dân nhận biết hiện tượng mưa đá và phòng tránh nó

D. Cung cấp cho người đọc những thông tin khoa học, thú vị

3. Câu văn nào sau đây nêu lên vấn đề chính được giải thích trong văn bản

A. Mưa đá là một trong những hiện tượng thiên nhiên nguy hiểm nhất trên Trái Đất

B. Tại sao lại có mưa đá và có cách nào phòng tránh mưa đá không?

C. Mưa đá thường xảy ra ở vùng núi hay khu vực giáp biển, giáp núi (bán sơn địa), còn vùng đồng bằng ít xảy ra hơn

D. Việc dự báo mưa đá và khu vực chính xác sẽ có mưa đá là rất khó

4. Câu văn nào giải thích khái quát về nguyên nhân tạo ra mưa đá:

A. Mưa đá là hiện tượng mưa dưới dạng hạt hoặc cục băng có hình dáng và kích thước khác nhau do đối lưu cực mạnh từ các đám mây dông gây ra

B. Các chuyên gia khí tượng cho biết, mưa đá xảy ra do sự bất ổn định trong không khí giữa luồng khí hậu lạnh và nóng gặp nhau

C. Việc dự báo mưa đá và khu vực chính xác sẽ có mưa đá là rất khó.

D. Mưa đá va vào mái nhà ở một góc độ 90 độ sẽ gây ra thiệt hại nhiều hơn mưa đá rơi xuống mái nhà theo một góc lệch.

5. Đoạn văn: “Mưa đá là hiện tượng mưa dưới dạng hạt hoặc cục băng có hình dáng và kích thước khác nhau [..] thường rơi xuống cùng với mưa rào.” trong văn bản trên được trình bày theo cách nào?

A. Diễn dịch

B. Quy nạp

C. Song song

D. Phối hợp

6. Ý nào nói đúng nhất về thông tin cơ bản của văn bản:

A. Giải thích hiện tượng mưa đá, nguyên nhân và tác hại của mưa đá

B. Giới thiệu về hiện tượng mưa đá và cách phòng tránh tác hại của mưa đá

C. Giải thích hiện tượng mưa đá, nguyên nhân có mưa đá và cách phòng tránh tác hại của mưa đá

D. Giải thích hiện tượng mưa đá, nguyên nhân, tác hại và cách phòng tránh  tác hại của mưa đá

7. Văn bản đã sử dụng phương tiện phi ngôn ngữ nào:

A. Sơ đồ chỉ dẫn

B. Kí hiệu

C. Biểu đồ

D. Hình ảnh minh họa

8. Việc sử dụng phương tiện phi ngôn ngữ trong VB trên có tác dụng:

A. Biểu đạt mối quan hệ giữa các thông tin.

B. Giúp trình bày thông tin một cách hệ thống.

C. Cung cấp những thông tin cụ thể, chính xác.

D. Làm tăng tính hấp dẫn và trực quan của thông tin.

Trả lời câu hỏi/Thực hiện yêu cầu:

9. Theo em, thông tin mà văn bản cung cấp có ý nghĩa như thế nào với độc giả?

10. Không chỉ mưa đá mà các hiện tượng thời tiết cực đoan khác đều có tác động tiêu cực tới tính mạng, sức khỏe và tài sản con người. Bằng những hiểu biết của bản thân, em hãy đưa ra một số biện pháp để hạn chế các hiện tượng thời tiết cực đoan này.

Đáp án:

1: A

2: B

3. B

4. B

5. C

6. C

7. D

8. D

9.

- Thông tin mà văn bản cung cấp có ý nghĩa thiết thực đối với mọi người.

Cụ thể là:

+ Hiểu được mưa đá là gì, thời điểm và địa điểm hay xảy ra mưa đá, nguyên nhân xảy ra hiện tượng mưa đá là do sự bất ổn định trong không khí giữa luồng khí hậu lạnh và nóng gặp nhau.

+ Nắm được thông tin về tác hại của mưa đá đối với sản xuất và đời sống để từ đó có những biện pháp phù hợp để hạn chế hậu quả mà mưa đá gây ra.

+ Nhận thức được việc bảo vệ môi trường sẽ giúp con người giảm thiểu được những tác hại của hiện tượng thời tiết cực đoan với đời sống. Từ đó, mỗi người cần có hành động thiết thực để bảo vệ môi trường.

10. Để hạn chế thời tiết cực đoan, con người cần tích cực tuyên truyền và thực hiện các giải pháp về môi trường như:

- Hạn chế rác thải đặc biệt là rác thải nhựa trong quá trình sống, sản xuất, kinh doanh.

- Có các chế tài phù hợp, mang tính răn đe để bảo vệ môi trường

- Trồng nhiều cây và phủ xanh môi trường sống

- Đặc biệt, hãy theo dõi thông tin thời tiết nhanh chóng để giảm thiểu rủi ro của thời tiết cho người và của tới mức tối đa.

Câu 2: Cho ngữ liệu sau đọc và trả lời câu hỏi:

Lốc xoáy hay vòi rồng là hiện tượng một luồng không khí xoáy tròn mở rộng ra từ một đám mây dông xuống tới mặt đất. Trong thời gian diễn ra lốc xoáy, mọi người phải ngay lập tức tìm nơi trú ẩn trong một tầng hầm hay nơi kín đáo… Tuyệt đối tránh trú ẩn trong xe hơi và nhà di động hoặc trong những nhà lớn có mái rộng như thính phòng, hay siêu thị là những nơi dễ bị sụp đổ. Nếu đang ở ngoài đường, bạn nên chui xuống một cái rãnh hay mương sâu và che đầu cẩn thận để khỏi bị thương do đất đá rơi xuống.

1. Lốc xoáy là gì ?

Lốc xoáy phát triển từ một cơn dông, thường từ ổ dông rất mạnh hay siêu mạnh, nên ở đâu có dông dữ dội là ở đó có thể có lốc xoáy, song cũng may là nó rất hiếm. Cũng có khi nó sinh ra từ một dải gió giật mạnh (được gọi những đường tố) hay từ một cơn bão. Người ta cho rằng khi không khí ở lớp bên trên lạnh đè lên lớp không khí nóng ở phía dưới, không khí nóng sẽ bị cưỡng bức chuyển động lên rất mạnh. Nhưng khi lốc xoáy xảy ra trên mặt nước thì thường lại không thấy đối lưu và cũng không thấy sự khác biệt nhiệt độ giữa các lớp.

[…]

4. Âm thanh lốc xoáy nghe như thế nào?

Còn tùy thuộc vào việc lốc xoáy tấn công cái gì, quy mô nó như thế nào hay cường độ mạnh hay yếu… Âm thanh lốc xoáy thông thường nhất là nghe như tiếng đùng đùng liên tục, giống như âm thanh khi tàu hỏa sắp đến. Đôi khi lốc xoáy tạo ra tiếng ồn lớn như tiếng thác nước đổ hoặc tiếng ồn mở cửa kính ô tô khi xe chạy cực nhanh.

(Trích theo Lốc xoáy là gì? Nguyên nhân xảy ra lốc xoáy, https://dangcongsan.vn, ngày 21/3/2023)

1. Văn bản trên thuộc kiểu văn bản gì?

2. Xác định cấu trúc của đoạn văn 1. Lốc xoáy là gì? và tìm câu chủ đề của đoạn văn

3. Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn văn 4. Âm thanh lốc xoáy nghe như thế nào?

4. Theo tác giả, ta cần phải làm gì trong thời gian diễn ra lốc xoáy?

5. Viết đoạn văn ngắn trình bày những điều em ghi nhận được và bài học rút ra từ văn bản trên.

Đáp án:

1.

- Văn bản trên thuộc kiểu văn bản thuyết minh về một hiện tượng tự nhiên

- Văn bản thông tin giải thích một hiện tượng tự nhiên được viết để lí giải nguyên nhân xuất hiện và cách thức diễn ra của một hiện tượng tự nhiên.

2.

- Đoạn văn 1. Lốc xoáy là gì? là đoạn văn diễn dịch

- Câu chủ đề: Lốc xoáy phát triển từ một cơn dông, thường từ ổ dông rất mạnh hay siêu mạnh, nên ở đâu có dông dữ dội là ở đó có thể có lốc xoáy, song cũng may là nó rất hiếm.

3.

- Biện pháp tu từ: so sánh, so sánh “âm thanh lốc xoáy” với “âm thanh khi tàu hỏa sắp đến” và “tiếng thác nước đổ hoặc tiếng ồn mở cửa kính ô tô khi xe chạy cực nhanh”

- Tác dụng: nhấn mạnh, giúp cho người đọc có cái nhìn cụ thể hơn về âm thanh của lốc xoáy, từ đó nhận ra rằng lốc xoáy có âm thanh khá to thậm chí có phần đáng sợ.

4.

Theo tác giả, “Trong thời gian diễn ra lốc xoáy, mọi người phải ngay lập tức tìm nơi trú ẩn trong một tầng hầm hay nơi kín đáo… Tuyệt đối tránh trú ẩn trong xe hơi và nhà di động hoặc trong những nhà lớn có mái rộng như thính phòng, hay siêu thị là những nơi dễ bị sụp đổ. Nếu đang ở ngoài đường, bạn nên chui xuống một cái rãnh hay mương sâu và che đầu cẩn thận để khỏi bị thương do đất đá rơi xuống”

5.

- Khái niệm về lốc xoáy, lốc xoáy được hình thành như thế nào

- Âm thanh của lốc xoáy khá to và thậm chí có phần đáng sợ

- Chúng ta có nhiều cách khác nhau để bảo vệ bản thân mình trong khi lốc xoáy đang diễn ra

Câu 3: Đọc văn bản sau:

TẢNG BĂNG TRÔI LỚN NHẤT THẾ GIỚI DỊCH CHUYỂN SAU 37 NĂM

A23a, tảng băng trôi lớn nhất thế giới và là một trong những tảng băng trôi lâu đời nhất, được phát hiện dịch chuyển sau 37 năm.

Tảng băng trôi lớn nhất thế giới, A23a, vào ngày 15-11-2023 –

Ảnh: NASAWorldview

Theo Hãng tin Reuters ngày 25-11, tảng băng trôi lớn nhất thế giới, A23a, đã tách khỏi Nam Cực và trên đà dịch chuyển lần đầu tiên sau hơn ba thập kỷ.

Nặng 1.000 tỉ tấn, rộng 4.000km (gấp 3 lần thành phố New York của Mỹ), A23a tách ra khỏi thềm băng Filchner-Ronne ở Tây Nam Cực vào năm 1986 và phần lớn bị mắc kẹt ở phần dưới đáy biển Weddell suốt từ đó đến nay. Theo Cơ quan khảo sát Nam Cực của Anh, ảnh vệ tinh gần đây cho thấy tảng băng trôi này đang trôi nhanh qua mũi phía bắc của Bán đảo Nam Cực, do lực đẩy của gió và dòng chảy mạnh. Nhà nghiên cứu sông băng Oliver Marsh, làm việc tại Cơ quan khảo sát Nam Cực, cho hay việc một tảng băng trôi có kích thước như thế này di chuyển là điều rất hiếm gặp, do đó các nhà khoa học sẽ theo dõi chặt chẽ quỹ đạo của nó. Khi tăng tốc, tảng băng khổng lồ này có thể sẽ trôi nhanh vào Hải lưu Vòng Nam Cực (một dòng hải lưu chảy theo chiều kim đồng hồ từ phía tây sang đông xung quanh Nam Cực), hướng về phía Nam Đại Dương, nơi có nhiều tảng băng trôi lớn đang trôi nổi. "Theo thời gian, A23a có thể mỏng đi một chút, cho phép nó nổi lên khỏi đáy đại dương và bị dòng hải lưu đẩy đi. Có khả năng nó sẽ di chuyển tới đảo Nam Georgia", Oliver Marsh nói. Điều này sẽ gây rắc rối cho động vật hoang dã ở Nam Cực. Hàng triệu con hải cẩu, chim cánh cụt và chim biển sinh sản trên đảo cũng như tìm kiếm thức ăn ở vùng biển xung quanh sẽ bị ảnh hưởng.

Trước đó vào năm 2020, một tảng băng trôi khổng lồ khác được đặt tên 468 cũng khiến giới khoa học lo lắng khi trôi về hướng Nam Georgia, đe dọa nghiền nát các sinh vật biển và cắt đứt nguồn thức ăn. May thay kịch bản đó đã không xảy ra khi tảng băng trôi vỡ thành nhiều mảnh nhỏ. Các nhà khoa học đang hy vọng điều đó cũng sẽ xảy ra với A23a. Tuy nhiên như ông Marsh lo ngại: "Một tảng băng trôi khổng lồ như thế này có khả năng tồn tại khá lâu ở Nam Đại Dương mặc dù thời tiết ấm hơn nhiều. Nó có thể di chuyển xa hơn về phía bắc tới Nam Phi và gây gián đoạn hoạt động vận chuyển

(Theo Minh Anh, https://tuoitre.vn/tang-bang-troi-lon-nhat-the-gioi-dich-chuyen- sau-37-nam-20231125143611536.htm, Báo tuổi trẻ online ngày 25/11/2023)

Hãy ghi vào bài làm chữ cái đứng trước phương án trả lời đúng từ câu 1 đến câu 4; tự ghi câu trả lời cho câu 7 đến câu 9.

1. Xác định các yếu tố hình thức của văn bản thông tin được thể hiện trong văn bản.

A. Nhan đề, đề mục, sapo, phương tiện phi ngôn ngữ (hình ảnh).

B. Nhan đề, sapo, phương tiện phi ngôn ngữ (hình ảnh).

C. Phương tiện phi ngôn ngữ (hình ảnh), đè mục.

D. Thông tin, nhan đề, sapo.

2. Các thông tin trong văn bản được tổ chức theo cách nào?

A. Tổ chức thông tin theo trình tự thời gian.

B. Tổ chức thông tin theo trình tự tầm quan trọng của vấn đề.

C. Tổ chức thông tin theo trình tự nhân quả.

D. Tổ chức thông tin theo trình tự so sánh.

3. Nội dung thông tin chính của văn bản là gì?

A. Tảng băng trôi lớn nhất thế giới.

B. Tảng băng trôi A23a.

C. Tảng băng trôi lớn nhất thế giới dịch chuyển sau 37 năm.

D. Tảng băng khổng lồ dịch chuyển.

4. Việc trích dẫn các số liệu trong văn bản có tác dụng gì?

A. Tăng sức thuyết phục, nhấn mạnh vào độ rộng lớn của tảng băng.

B. Tăng sức thuyết phục, cho thấy sức mạnh to lớn của tảng băng.

C. Tăng sức hấp dẫn, nhấn mạnh vào độ rộng lớn của tảng băng.

D. Tăng sức hấp dẫn, nhấn mạnh vào tác động của tảng băng.

5. Đâu là hậu quả mà tảng băng A23a có thể gây ra?

A. Gây rắc rối cho động vật hoang dã ở Nam cực.

B. Gây gián đoạn hoạt động vận chuyển.

C. Các loài động vật sẽ bị cắt đứt nguồn thức ăn.

D. Cả 3 đáp án trên.

6. Tác dụng của việc đưa thông tin về tảng băng A68 là gì?

A. Cung cấp thêm thông tin về những tảng băng trôi ở Nam Cực.

B. Tăng tính thuyết phục cho luận điểm, cho thấy sự nguy hại của tảng băng.

C. Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

D. Gợi ra hình ảnh tảng băng A23a trong tương lai.

7. Những câu trả lời của nhà nghiên cứu Oliver Marsh, giúp em hiểu thêm những điều gì về tảng băng A23a?

8. Từ nội dung văn bản, em hãy nhận xét về quan điểm của người viết.

9. Văn bản đã đặt ra vấn đề quan trọng nào cần giải quyết trong cuộc sống hiện nay? Vì sao?

Đáp án:

1. B

2. C

3. C

4. A

5. D

6. A

7.

- Những câu trả lời của nhà nghiên cứu Oliver Marsh, giúp em hiểu thêm:

+ Sự biến đổi của tảng băng A23a theo thời gian. Nó sẽ tan ra ít một do sự của thời tiết, sau đó nó sẽ nổi trên đại dương và di chuyển.

+ Hậu quả khi tảng băng di chuyển: gây ra nhiều rắc rối cho động vật và làm gián đoạn hoạt động vận chuyển.

+ Dự báo trước về sự xuất hiện thêm những tảng băng giống như A23a.

8.

- Quan điểm của người viết: cảnh báo nguy cơ về tảng băng trôi lớn nhất thế giới đang dịch chuyển sau 37 năm.

- Nhận xét: Người viết có quan điểm rõ ràng; có trách nhiệm trước cộng đồng; đưa tin trung thực khách quan

9.

Văn bản đã đặt ra vấn đề quan trọng cần giải quyết là: Sự nóng lên của trái đất và biến đổi khí hậu.

 - Bởi: Sự xuất hiện của tảng băng A23a là do sự nóng lên của trái đất. Sự xuất hiện của tảng băng A23a sẽ gây ra nhiều hậu quả đến các loài động vật và hoạt động vận chuyển trên biển. Từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường tự nhiên, cuộc sống con người.  

Câu 4: Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi:

Hiện tượng El Niño

El Niño là một hiện tượng khí hậu bất thường xảy ra trên vùng biển nhiệt đới Thái Bình Dương. Đây là hiện tượng nước biển ấm lên bất thường, làm thay đổi hoàn lưu khí quyển và gây ra những tác động lớn đến thời tiết toàn cầu. El Niño thường xuất hiện theo chu kỳ từ 2 đến 7 năm một lần và kéo dài từ 9 đến 12 tháng.

Nguyên nhân của El Niño là sự suy yếu hoặc đổi chiều của gió mậu dịch – hệ thống gió thổi từ đông sang tây trên vùng xích đạo. Khi gió này suy yếu, nước biển ấm từ phía tây Thái Bình Dương tràn về phía đông, khiến nhiệt độ bề mặt nước biển tăng lên bất thường.

El Niño có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng như hạn hán ở một số khu vực, trong khi những nơi khác lại có mưa lớn và lũ lụt. Các quốc gia ven biển Thái Bình Dương như Peru, Ecuador thường bị ảnh hưởng nặng nề, với lượng mưa bất thường gây sạt lở và thiệt hại mùa màng. Ngược lại, Đông Nam Á và Úc có thể chịu đựng những đợt hạn hán kéo dài, làm ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp.

Mặc dù hiện tượng El Niño mang đến nhiều tác động tiêu cực, nhưng nhờ vào sự tiến bộ trong khoa học khí hậu, con người đã có thể dự báo trước để giảm thiểu những thiệt hại do nó gây ra.

(Nguồn: Tổng hợp từ các tài liệu khoa học khí hậu)

1: Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản trên.

2: Hiện tượng El Niño xảy ra với chu kỳ bao lâu?

3: Nêu hai tác động tiêu cực của hiện tượng El Niño đối với các khu vực khác nhau trên thế giới.

4: Em có suy nghĩ gì về vai trò của khoa học trong việc dự báo và giảm thiểu tác động của các hiện tượng tự nhiên như El Niño?

Đáp án:

1.

- Phương thức biểu đạt chính của văn bản là thuyết minh.

- Văn bản cung cấp thông tin khoa học về hiện tượng El Niño, bao gồm nguyên nhân, đặc điểm và tác động của nó, nhằm giúp người đọc hiểu rõ hơn về hiện tượng này.

2.

- Hiện tượng El Niño xảy ra theo chu kỳ từ 2 đến 7 năm một lần và thường kéo dài từ 9 đến 12 tháng.

- Dẫn chứng: Trong văn bản có câu: "El Niño thường xuất hiện theo chu kỳ từ 2 đến 7 năm một lần và kéo dài từ 9 đến 12 tháng."

3.

- Hạn hán kéo dài ở Đông Nam Á và Úc, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp.

- Mưa lớn và lũ lụt ở các quốc gia ven biển Thái Bình Dương như Peru, Ecuador, gây sạt lở đất và thiệt hại mùa màng.

- Dẫn chứng: Văn bản đề cập: "El Niño có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng như hạn hán ở một số khu vực, trong khi những nơi khác lại có mưa lớn và lũ lụt. Các quốc gia ven biển Thái Bình Dương như Peru, Ecuador thường bị ảnh hưởng nặng nề, với lượng mưa bất thường gây sạt lở và thiệt hại mùa màng. Ngược lại, Đông Nam Á và Úc có thể chịu đựng những đợt hạn hán kéo dài, làm ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp."

4. Vai trò của khoa học trong việc dự báo và giảm thiểu tác động của các hiện tượng tự nhiên như El Niño:

- Khoa học đóng vai trò quan trọng trong việc dự báo sớm hiện tượng El Niño, giúp các quốc gia và người dân có thể chủ động ứng phó.

- Nhờ công nghệ hiện đại, con người có thể theo dõi diễn biến của El Niño qua các hệ thống vệ tinh và mô hình khí hậu, từ đó đưa ra các biện pháp phòng tránh như điều chỉnh sản xuất nông nghiệp, dự trữ nước, củng cố hệ thống đê điều,...

- Mặc dù không thể ngăn chặn hoàn toàn El Niño, nhưng nhờ khoa học, con người có thể giảm thiểu thiệt hại mà hiện tượng này gây ra đối với môi trường và đời sống.

Câu 5:  Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi:

Hiện tượng sét

Sét là một hiện tượng thiên nhiên xảy ra khi có sự phóng điện mạnh trong khí quyển giữa các đám mây giông hoặc giữa mây với mặt đất. Khi sự tích tụ điện tích giữa các vùng khác nhau đạt đến một mức độ nhất định, điện trường mạnh sẽ hình thành và tạo ra luồng điện tích di chuyển nhanh, gây ra chớp sáng và âm thanh vang dội gọi là sấm sét.

Nguyên nhân chính dẫn đến sét là sự chênh lệch điện tích giữa các đám mây và mặt đất. Các hạt nước và băng trong mây va chạm với nhau, tạo ra các điện tích dương và âm. Điện tích âm tập trung ở đáy mây, trong khi mặt đất có điện tích dương. Khi chênh lệch điện tích quá lớn, dòng điện sẽ phóng qua không khí, tạo thành tia sét.

Sét có thể gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng. Khi đánh trúng cây cối, nhà cửa hoặc công trình, sét có thể gây cháy nổ, thiệt hại tài sản và đe dọa tính mạng con người. Đặc biệt, sét đánh vào con người có thể gây tổn thương nghiêm trọng hoặc thậm chí tử vong. Do đó, cần có biện pháp phòng tránh như không đứng dưới cây cao khi trời giông, không sử dụng thiết bị điện tử ngoài trời và lắp đặt cột thu lôi để giảm thiểu rủi ro.

Mặc dù sét thường được coi là nguy hiểm, nhưng nó cũng có một số lợi ích. Sét giúp cân bằng điện tích trong khí quyển và tạo ra hợp chất nitơ, góp phần cải thiện độ phì nhiêu của đất.

(Nguồn: Tổng hợp từ các tài liệu khoa học khí tượng)

1: Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản trên.

2: Nguyên nhân nào dẫn đến sự hình thành sét?

3: Nêu hai tác hại của sét đối với con người và môi trường.

4: Theo em, con người cần làm gì để phòng tránh những nguy hiểm do sét gây ra?

Đáp án:

1.

- Phương thức biểu đạt chính của văn bản là thuyết minh.

- Vì: Văn bản cung cấp thông tin về hiện tượng sét, bao gồm nguyên nhân, tác hại và biện pháp phòng tránh, nhằm giúp người đọc hiểu rõ hơn về hiện tượng này.

2: 

- Nguyên nhân dẫn đến sự hình thành sét:

+ Sét hình thành do sự chênh lệch điện tích giữa các đám mây và mặt đất.

+ Khi các hạt nước và băng trong mây va chạm với nhau, chúng tạo ra điện tích dương và âm. Điện tích âm tập trung ở đáy mây, trong khi mặt đất mang điện tích dương.

+ Khi sự chênh lệch điện tích đủ lớn, dòng điện sẽ phóng qua không khí, tạo thành tia sét.

- Trong văn bản có đoạn: "Các hạt nước và băng trong mây va chạm với nhau, tạo ra các điện tích dương và âm. Điện tích âm tập trung ở đáy mây, trong khi mặt đất có điện tích dương. Khi chênh lệch điện tích quá lớn, dòng điện sẽ phóng qua không khí, tạo thành tia sét."

3:

- Hai tác hại của sét đối với con người và môi trường:

+ Sét có thể gây cháy nổ và thiệt hại tài sản khi đánh trúng cây cối, nhà cửa hoặc công trình.

+ Sét có thể gây thương vong cho con người, thậm chí dẫn đến tử vong khi đánh trúng trực tiếp.

- Dẫn chứng: Trong văn bản có câu: "Sét có thể gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng. Khi đánh trúng cây cối, nhà cửa hoặc công trình, sét có thể gây cháy nổ, thiệt hại tài sản và đe dọa tính mạng con người. Đặc biệt, sét đánh vào con người có thể gây tổn thương nghiêm trọng hoặc thậm chí tử vong."

4: 

- Để phòng tránh những nguy hiểm do sét gây ra, con người cần:

+ Không đứng dưới cây cao, cột điện, vật kim loại khi trời giông bão vì đây là những nơi dễ thu hút sét.

+ Không sử dụng thiết bị điện tử ngoài trời và nên rút phích cắm các thiết bị điện trong nhà để tránh bị ảnh hưởng bởi dòng điện lan truyền.

+ Khi ở ngoài trời, nên tìm nơi trú ẩn an toàn, tránh xa ao, hồ, sông suối vì nước là môi trường dẫn điện tốt.

+ Các công trình lớn nên lắp đặt cột thu lôi để dẫn sét xuống đất, giảm nguy cơ sét đánh trực tiếp vào nhà cửa, công trình.

+ Trang bị kiến thức về phòng tránh sét cho cộng đồng để giảm thiểu tai nạn đáng tiếc.

- Dẫn chứng: Văn bản có đề cập: "Do đó, cần có biện pháp phòng tránh như không đứng dưới cây cao khi trời giông, không sử dụng thiết bị điện tử ngoài trời và lắp đặt cột thu lôi để giảm thiểu rủi ro."

Xem thêm các bài viết về định nghĩa và khái niệm môn Văn chọn lọc, hay khác:

• Văn bản thông tin là gì?
• Văn bản thông tin giới thiệu về một cuốn sách, bộ phim là gì
• Văn bản thông tin thuyết minh về một danh lam thắng cảnh là gì
• Văn bản thông tin bài phỏng vấn là gì?
• Văn bản thông tin khoa học là gì?

• Hơn 20.000 câu trắc nghiệm Toán,Văn, Anh lớp 9 có đáp án

---